FAQ

Kredyt Ekologiczny FENG to inicjatywa wspierająca przedsiębiorstwa w transformacji energetycznej. Program umożliwia uzyskanie bezzwrotnej dotacji, nazywanej "premią ekologiczną", która przeznaczona jest na spłatę części kapitału kredytu zaciągniętego w banku komercyjnym. Celem jest modernizacja infrastruktury w celu zwiększenia efektywności energetycznej.

Program skierowany jest do przedsiębiorstw prowadzących działalność na terytorium Polski, które spełniają kryteria wielkościowe dla:

• Mikroprzedsiębiorstw - zatrudniających mniej niż 10 pracowników, których roczne obroty nie przekraczają 2 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 mln EUR.
• Małych przedsiębiorstw - zatrudniających mniej niż 50 pracowników, których roczny obrót nie przekracza 10 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 mln EUR.
• Średnich przedsiębiorstw - zatrudniających mniej niż 250 pracowników, których roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR.
• "Small mid-caps" - zatrudniających do 499 pracowników, których roczny obrót nie przekracza 100 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 86 mln EUR.
• "Mid-caps" - zatrudniających nie więcej niż 3000 pracowników.

Ważne: Ze wsparcia wykluczeni są przedsiębiorcy, w których co najmniej 25% kapitału lub praw głosu jest kontrolowane przez organ publiczny.

Dofinansowanie obejmuje szeroki zakres inwestycji mających na celu poprawę efektywności energetycznej, w tym:

• Termomodernizację budynków: docieplenie ścian, dachów, wymiana okien i drzwi, modernizacja systemów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji,
• Modernizację maszyn i urządzeń: wymiana na bardziej energooszczędne, zakup nowych, efektywnych linii technologicznych,
• Instalacje OZE: panele fotowoltaiczne, pompy ciepła, magazyny energii oraz inne urządzenia służące do wytwarzania energii OZE (systemy kogeneracyjne, wiatraki itp.)
• Systemy zarządzania energią: nowoczesne systemy sterowania i energooszczędne oświetlenie,
• Inne: ładowarki samochodowe EV, urządzenia wytwarzające chłód, instalacja urządzeń do cyfryzacji budynku, zielone dachy, instalacje do wykorzystania wód deszczowych, audyt energetyczny.

Najważniejszym warunkiem jest, aby realizacja inwestycji przyniosła ograniczenie zużycia energii pierwotnej o minimum 30% w porównaniu do stanu sprzed modernizacji. Potwierdzenie tego faktu musi znaleźć się w dokumentacji audytów energetycznych i/lub audytów efektywności energetycznej.

Minimalna kwota wydatków kwalifikowanych: 2 miliony zł/netto, maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych: równowartość 50 milionów EUR.

Do najważniejszych dokumentów, które musisz dołączyć do wniosku, należą:

• Dokument potwierdzający zdolność kredytową: promesa kredytu ekologicznego lub warunkowa umowa kredytu ekologicznego, uzyskana z jednego z banków kredytujących współpracujących z BGK.
• Dokument audytu energetycznego i/lub audytu efektywności energetycznej: jest to najważniejszy załącznik do wniosku o dofinansowanie - audyt musi zostać sporządzony według wytycznych określonych w dokumentacji konkursowej, który wykazuje osiągnięcie co najmniej 30% oszczędności energii pierwotnej.
• Szkic sytuacyjny i dokumentacja fotograficzna przedstawiająca obszar objęty projektem.

Oczywiście należy pamiętać, że kluczowy do uzyskania dofinansowania jest sam wniosek 🙂 To jego jakość i poprawność decyduje o przyznaniu dofinansowania.

Tak, audyt energetyczny jest obligatoryjnym elementem wniosku. Jest to szczegółowa analiza, która ocenia aktualne zużycie energii w przedsiębiorstwie i wskazuje konkretne działania modernizacyjne, które doprowadzą do wymaganej oszczędności energii. Audyt energetyczny przedsięwzięcia termomodernizacyjnego jest obowiązkowy, natomiast audyt efektywności energetycznej jest wymagany, jeśli projekt obejmuje modernizację infrastruktury innej niż budynki.

Nie - stanowi to złamanie podstawowej zasady tzw. “dobrej pomocy” lub szerzej znanej jako  “efektu zachęty”. Rozpoczęcie prac nad projektem może nastąpić najwcześniej dzień po złożeniu wniosku o dofinansowanie w Generatorze Wniosków. Rozpoczęcie prac przed tą datą skutkuje uniemożliwia uzyskanie dofinansowania. Wyjątkiem jest koszt przygotowania Dokumentu audytu, który może być poniesiony po ogłoszeniu naboru.

Intensywność wsparcia waha się od 15% do 80% kosztów kwalifikowanych (netto) i jest uzależniona od:

• wielkości przedsiębiorstwa,
• lokalizacji inwestycji (zgodnie z mapą pomocy regionalnej),
• rodzaju wydatku.

Nie. Podstawą finansowania inwestycji w ramach tego programu może być wyłącznie kredyt ekologiczny udzielony przez jeden z banków kredytujących, które współpracują z BGK.

Nie. Jeden wniosek o dofinansowanie może dotyczyć inwestycji realizowanej wyłącznie w jednej lokalizacji. Za jedną lokalizację uważa się budynki na tej samej lub przylegających działkach w jednej gminie.

Tak, jest to możliwe, pod warunkiem posiadania umowy najmu na okres obejmujący co najmniej realizację i trwałość projektu. Trzeba jednak pamiętać, że to na Tobie jako wnioskodawcy spoczywa pełna odpowiedzialność za utrzymanie trwałości projektu, a ewentualne rozwiązanie umowy najmu może skutkować koniecznością zwrotu dofinansowania.

Nie. Program nie finansuje budowy nowych obiektów ani rozbudowy istniejących (zwiększania ich kubatury). Dofinansowanie dotyczy wyłącznie modernizacji istniejącej infrastruktury.

Dotychczas używane, mniej efektywne energetycznie maszyny i urządzenia muszą zostać wyłączone z użytkowania i usunięte z ewidencji środków trwałych przedsiębiorstwa. Możliwa jest ich sprzedaż lub utylizacja.

Wszystkie niezbędne dokumenty, w tym regulamin, wzory wniosków i instrukcje, znajdują się na oficjalnej stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego (www.bgk.pl). Wnioski składa się wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem Generatora Wniosków o Dofinansowanie dostępnego na stronie Isi.bgk.pl.

Zachęcamy do odwiedzenia oficjalnej strony BGK dotyczącej kredytu ekologicznego. Szczególnie ważne zakładki to:

1. Aktualne dokumenty programowe (nabór IV):  https://www.bgk.pl/produkty/kredyt-ekologiczny/#c28037
2. Pytania i odpowiedzi z zeszłych naborów: https://www.bgk.pl/produkty/kredyt-ekologiczny/#c28031

Najważniejszą zmianą finansową względem naboru III jest zmniejszenie alokacji finansowej z 660 mln zł do 350 mln zł w naborze nr IV. Oznacza to znacznie większą konkurencję o dostępne środki.

Nie, próg wejścia pozostał bez zmian. Minimalna wartość wydatków kwalifikowalnych w projekcie wciąż wynosi 2 mln zł netto.

Tak, to kluczowa nowość. W naborze nr IV wprowadzono limit, zgodnie z którym wydatki na OZE (np. fotowoltaikę) i infrastrukturę towarzyszącą nie mogą przekroczyć 50% całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Wcześniej takiego ograniczenia nie było.

Nie. Nowe przepisy jednoznacznie wskazują, że koszty związane z budynkami, w których znajdują się lokale mieszkalne, są niekwalifikowalne i nie mogą być objęte dofinansowaniem.

Definicja została znacząco doprecyzowana. Teraz oficjalnie uznaje się, że za jedną lokalizację mogą być uznane działki, które są rozdzielone np. drogą, pod warunkiem, że m.in. znajdują się w jednej gminie, stanowią spójną całość zakładu i są połączone wewnętrzną instalacją.

Każdy wnioskodawca musi teraz przypisać swój projekt do jednego z trzech kodów (038, 039 lub 040), w zależności od wielkości firmy i skali planowanej poprawy efektywności energetycznej. Wybór kodu należy precyzyjnie uzasadnić na podstawie danych z audytu.

Nie. Nowe zasady precyzują, że wszystkie nabyte lub zmodernizowane w ramach projektu maszyny i urządzenia muszą być wykorzystywane wyłącznie w miejscu realizacji projektu wskazanym we wniosku.

Nie. Wprowadzono wyraźny zakaz modernizacji infrastruktury, która nie jest na bieżąco wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej. Celem programu jest wspieranie działających zakładów, a nie przywracanie do życia pustostanów.

Nie. W naborze IV jednoznacznie wykluczono taką możliwość. Pomoc na usługi doradcze dla MŚP nie może być przeznaczona na finansowanie firm doradczych zajmujących się przygotowaniem, prowadzeniem czy rozliczaniem projektu. Dotyczy to wyłącznie doradztwa technicznego.

Każdy audyt energetyczny budynku musi teraz zawierać dwie dodatkowe, obowiązkowe pozycje: numer księgi wieczystej obiektu oraz informację o aktualnie prowadzonej w nim działalności gospodarczej.

Tak. Nowym wymogiem jest dołączenie dokumentacji fotograficznej (w ramach załącznika nr 6), która przedstawia stan budynków objętych audytem przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac.

Jeśli inwestycja (np. jedna duża instalacja OZE) ma wpływ na kilka budynków (bo zasila je wszystkie), to audyty energetyczne muszą zostać sporządzone dla wszystkich tych budynków. Sprecyzowano też, że instalacja OZE może zasilać jedynie te budynki i urządzenia, które zostały objęte audytami.

Program ELENA realizowany przez Pracodawców RP to projekt „Employers of Poland for energy efficiency of the enterprises”. Jest on finansowany z Grantu ELENA, który został udzielony Pracodawcom RP przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) na mocy umowy nr IEU-ELENA-2023-196 z dnia 28 czerwca 2024 r.. Zgodnie z § 1 pkt 3 Regulaminu, ELENA (European Local Energy Assistance) to inicjatywa Komisji Europejskiej, którą realizuje EBI w ramach unijnego programu InvestEU. Projekt będzie realizowany do czerwca 2027 r..

Na zasadach określonych w § 2 pkt 2 Regulaminu, Inwestorzy mogą uzyskać finansowanie do 90% kosztów przygotowania dokumentów lub analiz niezbędnych do uzyskania finansowania Kwalifikowalnej Inwestycji oraz do jej realizacji. Dofinansowanie obejmuje w szczególności takie dokumenty jak:

• Audyt energetyczny lub audyt efektywności energetycznej.
• Studium wykonalności inwestycji i model finansowy.
• Wniosek o środki publiczne (w tym dotacje).
• Dokumentacja techniczna.
• Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku.

"Kwalifikowalna Inwestycja", zgodnie z definicją w § 1 pkt 36 Regulaminu, to przedsięwzięcie, które ma na celu poprawę efektywności energetycznej przedsiębiorstwa. Może ono obejmować między innymi:

• Termomodernizację budynków produkcyjnych lub usługowych.
• Wymianę oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego.
• Modernizację systemów cieplnych lub chłodniczych.
• Wymianę linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie.
• Montaż instalacji OZE powiązanych z budynkiem.

Kluczowym warunkiem jest, aby każda Kwalifikowalna Inwestycja przyniosła efekt ekologiczny w postaci zmniejszenia zużycia energii pierwotnej o co najmniej 30%, co musi zostać potwierdzone przez audyt energetyczny.

Zgodnie z § 1 pkt 6 Regulaminu, status "Inwestora" może uzyskać przedsiębiorca planujący realizację Kwalifikowalnej Inwestycji. Do programu kwalifikują się:

• Przedsiębiorcy spełniający kryteria mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy (MŚP).
• Firmy small mid-cap (zatrudniające do 499 pracowników, niebędące MŚP).
• Firmy mid-cap (zatrudniające do 3 000 pracowników, niebędące MŚP ani małymi spółkami o średniej kapitalizacji).

Regulamin precyzyjnie określa katalog inwestycji, dla których nie można uzyskać wsparcia. Zgodnie z § 3 pkt 1 Regulaminu, z finansowania wyłączone są dokumenty lub analizy dotyczące:

• instalacji lub modernizacji kotłów ciepłowniczych opalanych paliwami kopalnymi (np. węglem, olejem opałowym, gazem), z wyjątkiem gazowych kotłów kondensacyjnych o wysokiej sprawności, instalowanych w ramach szerszej renowacji energetycznej,
• budowy nowych budynków, nawet jeśli przewyższają one krajowe wymagania w zakresie zużycia energii,
• samodzielnych systemów energii odnawialnej, które nie są zintegrowane z budynkami, inteligentnymi sieciami lub systemami ciepłowniczymi (np. farmy wiatrowe, wolnostojące instalacje fotowoltaiczne).

Zgodnie z § 3 pkt 2 Regulaminu, co do zasady, termin zakończenia realizacji Kwalifikowanej Inwestycji nie powinien wykraczać poza 30 czerwca 2027 r.. W wyjątkowych przypadkach, po analizie planowanych terminów zawarcia umów przez Inwestora, Zespół ELENA może zaakceptować przekroczenie tej daty.

Procedura rozpoczyna się od złożenia przez Inwestora Wniosku o Finansowanie. Zgodnie z § 4 pkt 1 Regulaminu, wniosek należy przesłać na adres e-mail: energia@pracodawcyrp.pl w formacie PDF, podpisany elektronicznie podpisem kwalifikowanym. Wnioski można składać w terminie do dnia 31 grudnia 2026 r.. Wzór wniosku stanowi Załącznik nr 1 do Regulaminu.

Proces jest wieloetapowy i został szczegółowo opisany w § 4 Regulaminu:

1. Weryfikacja wniosku: Zespół ELENA w terminie 7 dni roboczych weryfikuje wniosek pod kątem formalnym i merytorycznym.
2. Zapytanie ofertowe: Po uzyskaniu informacji o pozytywnej weryfikacji, Inwestor jest zobowiązany wysłać do co najmniej 3 Wykonawców zapytanie o wycenę usługi.
3. Wybór Wykonawcy: Inwestor wybiera najlepszą ofertę i wraz z wybranym Wykonawcą uzgadnia treść Zakresu Przedmiotu Zlecenia, który przesyła do akceptacji Zespołu ELENA.
4. Podpisanie Umowy Wykonawczej: Po finalnej akceptacji, podpisywana jest trójstronna Umowa Wykonawcza pomiędzy Pracodawcami RP, Inwestorem i Wykonawcą.

Uwaga! Pkt. 3 i 4 dotyczy tylko usług doradczych wycenianych powyżej 80 000,00 zł/netto.

Tak, § 4 pkt 5 Regulaminu stanowi, że udział kosztów przygotowania dokumentów lub analiz w planowanej wartości Kwalifikowanej Inwestycji nie może przekroczyć 4%. W uzasadnionych przypadkach Zespół ELENA może zaakceptować zwiększenie tego udziału, jednak nie więcej niż do 8%.

Mechanizm płatności został precyzyjnie uregulowany w § 5 Regulaminu:

1. Po odbiorze prac, Wykonawca wystawia fakturę VAT na 100% wartości zlecenia na rzecz Pracodawców RP.
2. Pracodawcy RP, w terminie 7 dni, wystawiają fakturę na rzecz Inwestora obejmującą 10% wartości brutto usługi.
3. Inwestor wpłaca na wskazany rachunek 10% wartości faktury od Wykonawcy, powiększonej o 23% podatek VAT.
4. Pracodawcy RP, po otrzymaniu wpłaty od Inwestora, opłacają Wykonawcy 100% wartości brutto faktury w terminie do 21 dni od przekazania kompletnych dokumentów.

Inwestor jest zobowiązany do regularnego monitorowania postępów. Zgodnie z § 6 Regulaminu:

• Informacje kwartalne: Inwestor musi przekazywać do Zespołu ELENA informacje o przebiegu realizacji Kwalifikowanej Inwestycji w terminie 2 tygodni od zakończenia każdego kwartału. Wzór informacji stanowi  Załącznik nr 8 do Regulaminu.
• Informacja końcowa: w terminie 2 tygodni po zakończeniu realizacji inwestycji, Inwestor jest zobowiązany przekazać informację końcową, której wzór określa Załącznik nr 9 do Regulaminu.

Nie, zgodnie z § 2 pkt 3 Regulaminu, ze względu na pochodzenie środków (program EU InvestEU), wsparcie udzielane Inwestorom w ramach Projektu ELENA nie stanowi pomocy publicznej.

Nie, zgodnie z § 2 pkt 4 Regulaminu, dofinansowanie będzie udzielane tylko na przygotowanie dokumentów lub analiz opracowanych przez wykonawców wskazanych na Liście Kwalifikowanych Wykonawców. Lista ta jest prowadzona przez Zespół ELENA i obejmuje podmioty, które przeszły pozytywną weryfikację kwalifikacji i doświadczenia.

Tak, § 2 pkt 5 Regulaminu dopuszcza taką możliwość. Inwestor dla przygotowania dokumentów lub analiz może wybrać maksymalnie dwóch Wykonawców. W takim przypadku zostaną podpisane dwie odrębne Umowy Wykonawcze.

Jest to kluczowe ryzyko dla Inwestora. § 7 pkt 2 Regulaminu stanowi, że w przypadku, gdy Inwestor w określonych terminach nie rozpocznie Kwalifikowanej Inwestycji (np. nie uzyska finansowania lub nie zawrze umów z wykonawcami), Pracodawcy RP mogą wezwać Inwestora do zwrotu uzyskanego finansowania z Grantu ELENA . Istnieje jednak możliwość uzgodnienia z Zespołem ELENA zmienionego harmonogramu realizacji inwestycji.

Podstawą prawną jest Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. Rozdział 5 tej ustawy, zatytułowany "Audyt energetyczny przedsiębiorstwa", szczegółowo reguluje zasady, zakres i obowiązki związane z jego przeprowadzeniem.

Obowiązek cyklicznego przeprowadzania audytu energetycznego dotyczy dużego przedsiębiorcy. Obowiązek ten nie dotyczy mikroprzedsiębiorców, małych ani średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Zgodnie z Ustawą o efektywności energetycznej, duży przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

• zatrudniał średniorocznie co najmniej 250 pracowników, lub
• osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro oraz suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyła równowartość w złotych 43 milionów euro.

Celem audytu jest przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii. Jest to narzędzie do identyfikacji obszarów, w których możliwe jest zredukowanie zużycia energii i związanych z tym kosztów.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa musi obejmować przegląd zużycia energii na potrzeby budynków lub zespołów budynków, instalacji przemysłowych oraz transportu. Zakres audytu powinien odpowiadać łącznie za co najmniej 90% całkowitego zużycia energii przez to przedsiębiorstwo.

Duży przedsiębiorca jest zobowiązany przeprowadzać audyt energetyczny przedsiębiorstwa cyklicznie, co 4 lata.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa może być przeprowadzony przez:

• podmiot niezależny od audytowanego przedsiębiorcy, posiadający wiedzę i doświadczenie zawodowe w przeprowadzaniu tego rodzaju audytu,
• eksperta audytowanego przedsiębiorcy, jeżeli nie jest on bezpośrednio zaangażowany w audytowaną działalność tego przedsiębiorcy.

Audyt powinien opierać się na aktualnych, reprezentatywnych, mierzalnych i możliwych do zidentyfikowania danych dotyczących zużycia energii. Musi zawierać szczegółowy przegląd zużycia energii w budynkach, instalacjach i transporcie. Powinien również zawierać szczegółowe i potwierdzone obliczenia dotyczące proponowanych przedsięwzięć modernizacyjnych oraz informacje o potencjalnych oszczędnościach energii.

Tak. Z obowiązku przeprowadzania audytu energetycznego zwolniony jest duży przedsiębiorca, który posiada wdrożony i certyfikowany:

• System Zarządzania Energią określony w normie PN-EN ISO 50001,
• System Zarządzania Środowiskowego (EMAS), jeżeli w ramach tych systemów przeprowadzono audyt energetyczny przedsiębiorstwa.

Duży przedsiębiorca jest zobowiązany do przechowywania danych związanych z audytem energetycznym przedsiębiorstwa do celów kontrolnych, przez okres 5 lat. Wyniki audytu stanowią cenne źródło informacji o możliwych do wdrożenia, opłacalnych przedsięwzięciach proefektywnościowych.

Duży przedsiębiorca musi zawiadomić Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) o przeprowadzonym audycie energetycznym w terminie 30 dni od dnia jego przeprowadzenia. Do zawiadomienia należy dołączyć informację o możliwych do uzyskania oszczędnościach energii wynikających z przeprowadzonego audytu.

Przedsiębiorca, który nie wykonuje obowiązku przeprowadzenia audytu energetycznego co 4 lata, podlega karze pieniężnej. Karę tę wymierza w drodze decyzji Prezes URE, a jej wysokość może sięgać do 5% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Audyt musi opierać się na danych, które są:

• aktualne i pochodzą z okresu objętego audytem,
• reprezentatywne dla analizowanych procesów i obiektów,
• mierzalne i możliwe do zweryfikowania i przypisania do konkretnych obszarów zużycia energii (budynki, instalacje, transport).

Profesjonalnie przeprowadzony audyt energetyczny to nie tylko obowiązek, ale przede wszystkim inwestycja. Pozwala on na:

• zwiększenie efektywności energetycznej i konkurencyjności przedsiębiorstwa,
• identyfikację potencjalnych oszczędności i obniżenie kosztów operacyjnych,
• modernizację infrastruktury technicznej,
• ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych.

Białe certyfikaty, formalnie nazywane świadectwami efektywności energetycznej, są prawami majątkowymi stanowiącymi potwierdzenie uzyskania określonej oszczędności energii finalnej w wyniku realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. System ten ma na celu wspieranie i promowanie inwestycji w energooszczędne technologie i rozwiązania.

Do uzyskiwania i przedstawiania do umorzenia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej (lub uiszczenia opłaty zastępczej) zobowiązane są tzw. "podmioty zobowiązane". Należą do nich głównie:

• przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny odbiorcom końcowym,
• odbiorcy końcowi będący członkami giełdy towarowej lub rynku regulowanego,
• towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie,
• podmioty paliwowe wprowadzające do obrotu paliwa ciekłe.

Białe certyfikaty można uzyskać dla szerokiego katalogu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Katalog ten obejmuje między innymi:

• izolację instalacji przemysłowych,
• przebudowę lub remont budynków, w tym termomodernizację,
• modernizację lub wymianę urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, energetycznych, telekomunikacyjnych lub informatycznych,
• modernizację lub wymianę oświetlenia,
• odzysk energii w procesach przemysłowych,
• ograniczenie strat sieciowych w sieciach ciepłowniczych oraz dystrybucyjnych energii elektrycznej i gazu ziemnego,
• stosowanie, do napędu pojazdów, paliw alternatywnych.

Warunkiem ubiegania się o wydanie świadectwa efektywności energetycznej jest planowana do uzyskania oszczędność energii finalnej na poziomie nie mniejszym niż 10 ton oleju ekwiwalentnego (toe) średniorocznie.

Tak, Ustawa dopuszcza możliwość łączenia kilku przedsięwzięć tego samego rodzaju, realizowanych u jednego lub kilku odbiorców końcowych, w celu łącznego osiągnięcia minimalnego progu 10 toe oszczędności energii.

Audyt efektywności energetycznej to opracowanie zawierające szczegółową analizę zużycia energii oraz stanu technicznego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji. Jego celem jest wskazanie możliwych do realizacji przedsięwzięć poprawiających efektywność energetyczną, ocena ich opłacalności oraz określenie możliwej do uzyskania oszczędności energii. Jest on obligatoryjnym załącznikiem do wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej.

Szczegółowy zakres audytu określa rozporządzenie. Kluczowe elementy to:

• ocena stanu technicznego oraz analiza zużycia energii przez audytowany obiekt, urządzenie lub instalację, w tym inwentaryzacja techniczna,
• wykaz przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej wraz z ich szczegółowym opisem,
• ocena opłacalności ekonomicznej każdego z przedsięwzięć i wskazanie optymalnego wariantu,
• określenie możliwej do uzyskania oszczędności energii (finalnej, pierwotnej i oszczędności w zużyciu nośników energii).

Wniosek o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, wraz z załączonym audytem, składa się do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Wniosek należy złożyć po zrealizowaniu przedsięwzięcia lub jego części, jednak nie później niż w terminie do 3 lat od dnia zakończenia tych działań.

Po złożeniu wniosku Prezes URE dokonuje jego weryfikacji. W przypadku stwierdzenia braków formalnych lub nieprawidłowości, wzywa wnioskodawcę do ich usunięcia. Po pozytywnej weryfikacji Prezes URE wydaje świadectwo efektywności energetycznej, określając w nim ilość energii finalnej wyrażoną w tonach oleju ekwiwalentnego, która podlega zaoszczędzeniu. Świadectwa są wydawane w postaci elektronicznej i zapisywane na koncie ewidencyjnym w Rejestrze Świadectw Pochodzenia prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii S.A.

Świadectwa efektywności energetycznej są prawami majątkowymi, które są zbywalne i podlegają obrotowi na Towarowej Giełdzie Energii S.A. lub w transakcjach pozagiełdowych. Prawa majątkowe wynikające ze świadectw powstają z chwilą ich zapisania na koncie w Rejestrze Świadectw Pochodzenia i wygasają z chwilą ich umorzenia przez Prezesa URE.

Nie. Warunkiem koniecznym do uzyskania świadectwa efektywności energetycznej jest rozpoczęcie prac zmierzających do realizacji przedsięwzięcia po dniu złożenia wniosku o wydanie tego świadectwa. Jakiekolwiek prace rozpoczęte wcześniej dyskwalifikują przedsięwzięcie z możliwości ubiegania się o białe certyfikaty.

Tak, ale z pewnymi ograniczeniami. Białe certyfikaty można uzyskać dla przedsięwzięć współfinansowanych z innych środków publicznych (np. dotacji unijnych, funduszy krajowych), pod warunkiem że łączna wysokość wsparcia ze wszystkich źródeł (w tym z białych certyfikatów) nie przekroczy maksymalnej dopuszczalnej wysokości pomocy publicznej określonej w odrębnych przepisach.

Opłata zastępcza jest alternatywnym sposobem realizacji obowiązku oszczędności energii przez podmioty zobowiązane. Zamiast przedstawiać do umorzenia białe certyfikaty, podmiot może uiścić opłatę na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wysokość jednostkowej opłaty zastępczej jest waloryzowana corocznie.

W przypadku gdy podmiot zobowiązany nie zrealizuje obowiązku w postaci przedstawienia do umorzenia świadectw efektywności energetycznej lub uiszczenia opłaty zastępczej w pełnej wysokości, Prezes URE wymierza, w drodze decyzji, karę pieniężną. Wysokość kary jest uzależniona od ilości niezrealizowanej oszczędności energii oraz wartości jednostkowej opłaty zastępczej.

Tak, ale pod pewnymi warunkami. Kluczowe jest, aby Państwa firma przed dniem złożenia wniosku zamknęła co najmniej jeden rok obrotowy trwający minimum 12 miesięcy. Dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które nie muszą stosować ustawy o rachunkowości, rok obrotowy jest tożsamy z rokiem podatkowym. Dodatkowo, aby uzyskać maksymalną liczbę punktów w tym kryterium (2 pkt), działalność w makroregionie Polski Wschodniej musi być ujawniona w odpowiednim rejestrze od co najmniej 12 miesięcy przed złożeniem wniosku.

Niestety nie. Projekt musi być faktycznie realizowany na terytorium makroregionu Polski Wschodniej. Oznacza to, że muszą Państwo posiadać w tej lokalizacji realne zasoby: pracownicze, techniczne, lokalowe i organizacyjne, niezbędne do realizacji projektu. Projekty, których związek z Polską Wschodnią jest pozorny, na przykład oparty wyłącznie na wirtualnym biurze, nie będą akceptowane.

Model biznesowy GOZ-transformacji to strategiczny i kompleksowy dokument, który ma objąć analizę całego Państwa przedsiębiorstwa pod kątem wdrożenia zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Jego celem jest ustalenie możliwych kierunków transformacji i potencjalnej współpracy z innymi firmami. Elementami takiego modelu mogą być m.in. ekoprojektowanie, wydłużanie życia produktu, symbioza przemysłowa czy tworzenie platform współdzielenia. Wzór tego dokumentu stanowi załącznik nr 4 do Regulaminu Wyboru Projektów (RWP).

Tak, to kluczowa informacja. Ocena w tym kryterium koncentruje się na potencjale i doświadczeniu konkretnego eksperta (lub zespołu ekspertów), a nie samej firmy wykonawczej. Należy wskazać co najmniej jednego eksperta, który w ciągu ostatnich 5 lat:

• przygotował co najmniej 2 dokumenty związane z GOZ (np. studia wykonalności, modele biznesowe),
• przeprowadził co najmniej 2 audyty z zakresu GOZ, które są tematycznie lub branżowo zbieżne z Państwa działalnością,
• posiada doświadczenie we wdrażaniu wyników takich audytów.

To doświadczenie należy opisać we wniosku i potwierdzić odpowiednimi dokumentami, np. referencjami czy protokołami odbioru podpisanymi przez klientów, dla których ekspert realizował usługi.

Nie jest to obowiązkowe, ale zdecydowanie rekomendowane. Proszę jednak pamiętać, że samo podpisanie umowy z wykonawcą nie jest uznawane za rozpoczęcie realizacji projektu. Co więcej, środki z dofinansowania otrzymają Państwo dopiero po podpisaniu umowy z PARP, dlatego warto w umowie z wykonawcą zawrzeć zapisy uwzględniające ten harmonogram płatności.

Tak, ale wymaga to uzyskania formalnej akceptacji ze strony Instytucji Pośredniczącej (PARP). Nowy wykonawca (a precyzyjniej – jego ekspert) musi spełniać te same warunki dotyczące potencjału i doświadczenia, które były oceniane na etapie wnioskowania. Zmiana wykonawcy bez zgody PARP może być podstawą do rozwiązania umowy o dofinansowanie.

Dofinansowanie w I Etapie pokrywa wyłącznie koszt usług doradczych świadczonych przez doradców zewnętrznych, które są niezbędne do opracowania modelu biznesowego GOZ-transformacji. Projekt jest rozliczany w formie jednej kwoty ryczałtowej, która w naborze FEPW.01.03-IP.01-002/24 wynosi 92 218,00 zł.

Nie. Zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności wydatków, do wydatków rozliczanych metodami uproszczonymi (a taką jest kwota ryczałtowa w tym działaniu) nie stosuje się zasady konkurencyjności.

Nie, w tym działaniu podatek VAT jest wydatkiem niekwalifikowalnym.

Maksymalna liczba punktów do uzyskania to 15, a minimum konieczne do uzyskania dofinansowania to 10 punktów. Najważniejsze kryteria to:

• zgodność projektu z celem działania (do 3 pkt): muszą Państwo wykazać, że trafnie zidentyfikowaliście obszary do transformacji w kierunku GOZ, wybierając co najmniej dwa (a dla maksymalnej punktacji – co najmniej trzy) z trzynastu zdefiniowanych zakresów, takich jak redukcja odpadów czy zmniejszenie zużycia surowców.
• potencjał wykonawcy (do 2 pkt): kluczowe jest udokumentowanie wymaganego doświadczenia eksperta, o czym mówiliśmy wcześniej,
• kwalifikowalność wnioskodawcy (do 2 pkt): najwyżej punktowane jest prowadzenie działalności w Polsce Wschodniej od co najmniej 12 miesięcy.

W przypadku dużej liczby wniosków z taką samą liczbą punktów, o miejscu na liście rankingowej decydować będzie kolejno punktacja uzyskana w powyższych kryteriach.

Okres realizacji projektu nie może przekroczyć 5 miesięcy, licząc od dnia rozpoczęcia jego realizacji. Datę rozpoczęcia projektu należy zaplanować nie później niż 6 miesięcy od daty złożenia wniosku o dofinansowanie.

Nie ma obowiązku gromadzenia faktur ani innych dokumentów księgowych na potwierdzenie poniesienia wydatków. Rozliczenie projektu odbywa się na podstawie kwoty ryczałtowej. Warunkiem wypłaty dofinansowania jest złożenie wniosku o płatność końcową wraz z opracowanym modelem biznesowym GOZ-transformacji, który musi uzyskać pozytywną ocenę eksperta zewnętrznego powołanego przez PARP.

Standardowym zabezpieczeniem jest weksel in blanco z klauzulą "nie na zlecenie", opatrzony podpisem poświadczonym notarialnie, wraz z deklaracją wekslową. Należy go ustanowić na okres realizacji projektu oraz dodatkowe 6 miesięcy po jego zakończeniu.

Są to standardowe wymogi dla projektów unijnych. Muszą Państwo umieścić w widocznym miejscu (np. w siedzibie) plakat w formacie A3 informujący o dofinansowaniu. Dodatkowo, na stronie internetowej lub w mediach społecznościowych należy zamieścić krótki opis projektu wraz z wymaganymi znakami (Fundusze Europejskie, barwy RP, znak UE) i hasztagami. Wszystkie dokumenty i materiały związane z projektem również muszą być odpowiednio oznakowane.

Nie, nie ma takiego obowiązku. Jednak PARP rekomenduje kompleksowe podejście do transformacji – od opracowania modelu w Etapie I, po jego wdrożenie w Etapie II. Należy pamiętać, że pozytywne ukończenie i zatwierdzenie modelu z Etapu I jest warunkiem koniecznym, aby móc w ogóle ubiegać się o wsparcie w Etapie II.

Gwarancja EkoMax to forma zabezpieczenia spłaty kredytu inwestycyjnego, udzielanego przez banki kredytujące współpracujące z Bankiem Gospodarstwa Krajowego (BGK). Jest przeznaczona na finansowanie inwestycji, które przyczynią się do zwiększenia efektywności energetycznej Twojego przedsiębiorstwa. Głównym warunkiem jest osiągnięcie oszczędności w zużyciu energii pierwotnej na poziomie co najmniej 30%.

Przedsiębiorcy korzystający z Gwarancji EkoMax zyskują potrójnie:

• łatwiejszy dostęp do finansowania – gwarancja BGK znacząco zmniejsza ryzyko po stronie banku kredytującego, co ułatwia uzyskanie kredytu na inwestycję.
• brak prowizji za gwarancję – BGK nie pobiera opłaty prowizyjnej za udzielenie gwarancji.
• dopłata do kapitału kredytu – po zrealizowaniu inwestycji możesz ubiegać się o bezzwrotną dopłatę w wysokości nawet 20% wypłaconej kwoty kapitału kredytu, która zostanie zaliczona na jego spłatę.

O gwarancję mogą ubiegać się mikro, mali i średni przedsiębiorcy (MŚP) oraz większe firmy, tj. małe spółki o średniej kapitalizacji (small mid-caps) i spółki o średniej kapitalizacji (mid-caps).

Kredyt z Gwarancją EkoMax może finansować projekty inwestycyjne, które – zgodnie z przeprowadzonym audytem energetycznym – prowadzą do co najmniej 30% oszczędności energii pierwotnej. Inwestycje mogą obejmować:

• komponent obligatoryjny: termomodernizację budynków firmowych (produkcyjnych, usługowych, biurowych), jeśli audyt energetyczny wskaże taką potrzebę.
• komponenty dodatkowe (możliwe do realizacji również samodzielnie):
  • modernizację linii produkcyjnych, maszyn i urządzeń w celu zmniejszenia zużycia energii.
  • instalacje odnawialnych źródeł energii (OZE) i magazyny energii na potrzeby własne.
  • wdrażanie rozwiązań gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ).
  • modernizację systemów ciepłowniczych i chłodniczych.
  • technologie ograniczające zużycie wody w procesach produkcyjnych.

Tak, audyt energetyczny jest kluczowym dokumentem. To szczegółowa analiza, która określa aktualne zużycie energii w Twoim przedsiębiorstwie oraz wskazuje, jakie modernizacje przyniosą największe oszczędności. Dokument ten musi potwierdzać, że planowana inwestycja pozwoli osiągnąć wymagany próg co najmniej 30% oszczędności energii pierwotnej. Audyt musi być sporządzony przez uprawnionego audytora.

Oszczędność jest obliczana w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej pochodzącej z działalności objętej projektem przed realizacją inwestycji. Wartości te muszą być precyzyjnie wykazane w audycie energetycznym.

Gwarancja może objąć do 80% kwoty kapitału kredytu inwestycyjnego.

Tak. Łączne zaangażowanie z tytułu gwarancji udzielonych w ramach Funduszu Gwarancyjnego FENG (do którego należy Gwarancja EkoMax) dla jednego przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości 2,5 mln EUR w złotych.

Dopłata do kapitału to bezzwrotne dofinansowanie, o które możesz się ubiegać po zakończeniu inwestycji. Wynosi ona 20% wypłaconej kwoty kapitału kredytu. Warunkiem jest m.in. posiadanie Gwarancji EkoMax na poziomie co najmniej 50% kwoty kredytu. Kwota dopłaty jest przeznaczana na spłatę kapitału Twojego kredytu. Z tej formy wsparcia wyłączone są firmy z kategorii small mid-cap i mid-cap.

Wniosek o Gwarancję EkoMax składasz bezpośrednio w banku kredytującym, który współpracuje z BGK w ramach tego programu. Nie składasz wniosku bezpośrednio do BGK. Procedura jest zintegrowana z procesem ubiegania się o kredyt inwestycyjny.

Okres gwarancji jest dopasowany do okresu kredytowania i w przypadku kredytu inwestycyjnego może wynosić maksymalnie 20 lat (240 miesięcy).

Tak, istnieje możliwość refinansowania kosztu audytu energetycznego ze środków kredytu objętego Gwarancją EkoMax, ale tylko w formule pomocy de minimis. Warunkiem jest poniesienie tego kosztu nie wcześniej niż 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o gwarancję.

Tak, jest to możliwe, pod warunkiem uzyskania zgody właściciela nieruchomości na przeprowadzenie inwestycji oraz posiadania umowy najmu, która będzie obowiązywać przez co najmniej 3 lata od daty zakończenia inwestycji.

Tak, istnieje możliwość sprzedaży do sieci dystrybucyjnej nadwyżki energii wyprodukowanej na własne potrzeby. Należy jednak pamiętać, że głównym celem inwestycji nie może być produkcja energii na sprzedaż. W przypadku gwarancji udzielanej jako regionalna pomoc inwestycyjna, limit sprzedawanej nadwyżki energii wynosi 20%.

W przypadku problemów ze spłatą, bank kredytujący wezwie BGK do zapłaty. BGK wypłaci bankowi kwotę objętą gwarancją. Od tego momentu Twoja firma staje się dłużnikiem BGK na kwotę wypłaconej gwarancji wraz z należnymi odsetkami i to wobec BGK będzie musiała uregulować zobowiązanie.

Jasne, oto propozycja 15 kluczowych pytań i odpowiedzi dotyczących dofinansowania na Gospodarkę o Obiegu Zamkniętym (GOZ) z PARP, przygotowana w oparciu o dostarczoną dokumentację. Stylistyka jest dopasowana do komunikacji z doświadczonym menedżerem.

O pożyczkę mogą ubiegać się mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Kluczowym warunkiem jest prowadzenie działalności gospodarczej na terenie województwa objętego danym programem, co musi być potwierdzone posiadaniem siedziby lub oddziału w tym regionie.

Finansowanie można przeznaczyć na szeroki wachlarz inwestycji poprawiających efektywność energetyczną. Główne cele to:

• modernizacja energetyczna budynków, np. ocieplenie, wymiana okien i drzwi,
• wymiana oświetlenia na energooszczędne,
• przebudowa instalacji i urządzeń na bardziej efektywne energetycznie,
• instalacje OZE (Odnawialne Źródła Energii) wraz z magazynami energii, pod warunkiem, że energia będzie produkowana głównie na potrzeby własne firmy.

Programy mają charakter regionalny. Oznacza to, że środki są przydzielane do poszczególnych województw, a przedsiębiorcy mogą ubiegać się o finansowanie tylko w tym regionie, w którym prowadzą działalność. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) zarządza tymi środkami, ale wnioski składa się u lokalnych Partnerów Finansujących, takich jak BOŚ Bank w Małopolsce.

Maksymalna kwota zależy od konkretnego programu regionalnego. Przykładowo, w ramach Małopolskiej Pożyczki na efektywność energetyczną, przedsiębiorca może otrzymać do 3 000 000 zł. Warto sprawdzić szczegóły oferty dla Twojego województwa.

To jedna z największych zalet! Oprocentowanie jest stałe i może wynosić nawet 1% w skali roku na warunkach preferencyjnych (w ramach pomocy de minimis lub pomocy inwestycyjnej). Tak korzystne warunki są możliwe dzięki dofinansowaniu z Funduszy Europejskich, których celem jest wspieranie zielonej transformacji, a nie komercyjny zysk.

Nie. Za złożenie wniosku, jego rozpatrzenie, udzielenie pożyczki oraz jej standardową obsługę nie są pobierane żadne opłaty ani prowizje. To realne i transparentne wsparcie dla Twojej firmy.

Zazwyczaj nie. Pożyczka może sfinansować do 100% kosztów inwestycji. Oznacza to, że możesz zrealizować projekt bez angażowania własnych środków obrotowych, co jest ogromnym ułatwieniem dla płynności finansowej firmy.

Wniosków nie składa się bezpośrednio w BGK. Należy zgłosić się do Partnera Finansującego, który został wybrany do obsługi programu w danym województwie. Na przykład, w województwie małopolskim jest to BOŚ Bank. Nasi specjaliści w Optimares pomogą Ci skompletować wszystkie dokumenty i przejść przez cały proces.

Oprócz standardowych dokumentów finansowych firmy, absolutnie kluczowym załącznikiem jest audyt energetyczny (lub audyt efektywności energetycznej). To on precyzyjnie określa zakres inwestycji, potwierdza jej zasadność i wykazuje, jakie oszczędności energii zostaną osiągnięte.

Okres spłaty jest bardzo długi i wynosi, w zależności od programu, nawet do 180 miesięcy (15 lat). Długi horyzont czasowy pozwala na ustalenie niskich, bezpiecznych rat, które nie obciążą nadmiernie budżetu firmy.

Tak, istnieje możliwość uzyskania karencji w spłacie kapitału nawet do 12 miesięcy od uruchomienia pożyczki. Jest to idealne rozwiązanie na czas realizacji inwestycji – w tym okresie spłacasz jedynie odsetki, a pełne raty zaczynasz regulować dopiero, gdy inwestycja zacznie przynosić oszczędności.

Tak, pożyczkę można łączyć z innym wsparciem publicznym, ale obowiązuje kluczowa zasada: nie można sfinansować tego samego wydatku z dwóch różnych źródeł. Możesz więc np. sfinansować termomodernizację budynku z pożyczki, a zakup nowej linii produkcyjnej z dotacji.

Audyt energetyczny to profesjonalna ekspertyza techniczna, która szczegółowo analizuje zużycie energii w Twojej firmie. Jego celem jest wskazanie konkretnych działań (np. ocieplenie ścian, wymiana oświetlenia), które przyniosą największe oszczędności. Jest on podstawą do ubiegania się o pożyczkę, ponieważ potwierdza, że planowana inwestycja przyczyni się do osiągnięcia celu programu, czyli redukcji zużycia energii pierwotnej o co najmniej 30%.

Każda pożyczka musi być odpowiednio zabezpieczona. Forma zabezpieczenia jest uzgadniana indywidualnie z Partnerem Finansującym i zależy od sytuacji finansowej firmy oraz kwoty pożyczki. Najczęściej stosowane formy to weksel własny in blanco, hipoteka na nieruchomości czy zastaw rejestrowy na maszynach.

Rozliczenie jest proste i opiera się na standardowej dokumentacji biznesowej. Po zakończeniu prac musisz przedstawić Partnerowi Finansującemu faktury lub inne dokumenty księgowe o równoważnej wartości, które potwierdzą, że środki zostały wydane zgodnie z celem określonym w umowie. Wymagane jest również potwierdzenie dokonania płatności za te faktury.

O dofinansowanie w ramach naboru mogą ubiegać się średnie przedsiębiorstwa. Przedsięwzięcia realizowane są w ramach programu priorytetowego „Współfinansowanie projektów realizowanych w ramach Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS), Część 1) Poprawa efektywności energetycznej (wraz z instalacją OZE) w dużych i średnich przedsiębiorstwach”. Dokumentacja nie precyzuje szczegółowej definicji średniego przedsiębiorcy. Weryfikacja statusu przedsiębiorstwa leży po stronie wnioskodawcy.

Wsparcie skierowane jest na projekty z zakresu poprawy efektywności energetycznej. Zgodnie z regulaminem i ogłoszeniem o naborze, dofinansowane mogą być następujące rodzaje inwestycji:

• modernizacja energetyczna budynków zakładowych (z wyłączeniem budynków mieszkalnych),
• podniesienie efektywności energetycznej procesów wytwórczych,
• zwiększenie efektywności energetycznej systemów obiegu mediów w zakładach, ciągów transportowych oraz systemów pomocniczych,
• wdrożenie układów odzysku ciepła z procesów przemysłowych,
• modernizacja oświetlenia,
• instalacja urządzeń OZE (w tym pomp ciepła) wraz z magazynami energii,
• instalacja urządzeń do produkcji, magazynowania i transportu wodoru odnawialnego.

Ważne: Zakres działań musi wynikać z przeprowadzonego audytu energetycznego. Z kwalifikowania wyłączone są indywidualne kotły zasilane paliwami kopalnymi.

Tak, program określa minimalne progi oszczędności energii pierwotnej, które są uzależnione od rodzaju inwestycji:

• W przypadku projektów dotyczących poprawy efektywności energetycznej budynków, wymagany minimalny próg oszczędności energii pierwotnej wynosi 30%. Wymóg ten nie dotyczy zabytków.
• W przypadku projektów polegających na zwiększeniu efektywności energetycznej linii lub procesów technologicznych, minimalny próg oszczędności energii pierwotnej wynosi 10%.

Dofinansowanie jest udzielane w formie pożyczek. Co do zasady, wsparcie obejmuje 100% kosztów kwalifikowanych projektu i składa się z dwóch komponentów:

1. Pożyczka na warunkach preferencyjnych (z umorzeniem) ze środków Funduszu Spójności (tzw. „pożyczka IF FS”).
2. Pożyczka na warunkach rynkowych ze środków krajowych NFOŚiGW (tzw. „pożyczka NFOŚiGW”).

Wyjątki od zasady 100% finansowania pożyczkami:

• Projekty realizowane w formule „project finance”: finansowanie w formie pożyczek (IF FS i NFOŚiGW) wynosi łącznie 85% kosztów kwalifikowanych , a pozostałe 15% musi stanowić wkład środków własnych.
• Projekty realizowane przez firmy ESCO: obowiązują odrębne zasady finansowania określone w programie priorytetowym.

Całkowita alokacja w naborze wynosi 86 000 000,00 zł ze środków Funduszu Spójności oraz 15 176 471,00 zł ze środków krajowych NFOŚiGW.

Lista załączników do wniosku jest obszerna i zależy od specyfiki projektu. Do kluczowych, wymaganych dokumentów należą między innymi:

• studium wykonalności projektu,
• audyt energetyczny,
• model finansowy projektu w edytowalnej formie elektronicznej,
• sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata poprzedzające rok złożenia wniosku,
• dokumentacja związana z oceną oddziaływania na środowisko, w tym wykaz dokumentów potwierdzających spełnienie zasady DNSH,
• dokumenty potwierdzające status prawny wnioskodawcy oraz prawo do dysponowania nieruchomością,
• harmonogram rzeczowo-finansowy oraz harmonogram pozyskiwania decyzji/pozwoleń,
• zbiór wymaganych oświadczeń.

Pełna lista wymaganych załączników znajduje się w Załączniku nr 2 do Regulaminu naboru.

Zasada DNSH (Do No Significant Harm), czyli zasada „nie czyń poważnych szkód”, oznacza, że realizacja projektu nie może negatywnie wpływać na cele środowiskowe. Przestrzeganie tej zasady jest obowiązkowe na wszystkich etapach projektu: od przygotowania, przez ocenę, po realizację i rozliczenie.

Zgodność z zasadą DNSH wykazuje się za pomocą różnych środków, dobranych do specyfiki projektu. Przykładowe dokumenty gromadzone na poszczególnych etapach to:

• Na etapie przygotowania wniosku: audyt energetyczny , decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach , inwentaryzacja przyrodnicza czy pozwolenia wodnoprawne.
• Na etapie ubiegania się o dofinansowanie: załączenie ww. dokumentów do wniosku oraz podanie stosownych informacji w formularzu wniosku czy studium wykonalności.
• Na etapie realizacji projektu: dokumentacja przetargowa uwzględniająca zielone zamówienia , karty i deklaracje materiałów , ewidencja odpadów i zużycia wody oraz dokumentacja potwierdzająca prowadzenie działalności zgodnie z uzyskanymi pozwoleniami.

Ocena wniosku jest dwuetapowa:

Etap 1: Ocena wg kryteriów horyzontalnych obligatoryjnych:

• ocena ma charakter „spełnia/nie spełnia”,
• na tym etapie możliwa jest jednokrotna poprawa wniosku w terminie do 5 dni roboczych,
• niespełnienie któregokolwiek kryterium skutkuje odrzuceniem wniosku.

Etap 2: Ocena wg kryteriów obligatoryjnych (horyzontalnych i specyficznych) i rankingujących (horyzontalnych i specyficznych):

• do tego etapu przechodzą tylko wnioski z pozytywną oceną z Etapu 1,
• wnioski oceniane są punktowo (kryteria rankingujące) oraz w systemie „spełnia/nie spełnia” (kryteria obligatoryjne),
• minimalna liczba punktów wymagana do rekomendowania projektu do dofinansowania wynosi 23 punkty,
• na tym etapie również przewidziano jednokrotną możliwość uzupełnienia dokumentacji w terminie do 7 dni roboczych.

Po zakończeniu oceny tworzona jest lista rankingowa , a wnioskodawcy z najwyższą liczbą punktów zapraszani są do negocjacji warunków umowy.

Tak, regulamin przewiduje możliwość jednokrotnego uzupełnienia lub skorygowania wniosku na każdym z dwóch etapów oceny:

• na Etapie 1 oceny wnioskodawca ma do 5 dni roboczych od otrzymania wezwania na uzupełnienie brakujących informacji lub dokumentów,
• na Etapie 2 oceny termin ten wynosi do 7 dni roboczych od otrzymania wezwania.

Uzupełnienie składa się przy pomocy GWD w formie elektronicznej. Niezłożenie wymaganych dokumentów lub wyjaśnień w wyznaczonym terminie skutkuje odrzuceniem wniosku.

O wsparcie w ramach programu mogą ubiegać się wyłącznie przedsiębiorcy. Dokumentacja programowa nie wprowadza dodatkowych ograniczeń dotyczących wielkości przedsiębiorstwa (np. MŚP, duże przedsiębiorstwa) ani formy prawnej, wskazując ogólną kategorię "Przedsiębiorcy" jako ostatecznych odbiorców wsparcia.

Dofinansowanie w ramach naboru FENX.02.02 jest ściśle ukierunkowane na dwa rodzaje przedsięwzięć:

• Budowa, przebudowa, modernizacja i rozbudowa odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania biometanu, włącznie z infrastrukturą niezbędną do przyłączenia do sieci gazowej. Należy podkreślić, że program wyklucza wsparcie dla samodzielnych magazynów na biometan.
• Budowa lub rozbudowa odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i/lub ciepła z biogazu. Projekty te mogą obejmować magazyny energii działające na potrzeby tego źródła OZE, infrastrukturę przyłączeniową do sieci oraz infrastrukturę umożliwiającą wykorzystanie ciepła wytworzonego w skojarzeniu.

Dofinansowanie ma charakter mieszany i jest udzielane w trzech formach, które obligatoryjnie obejmują 100% kosztów kwalifikowalnych projektu:

1. dotacja ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),
2. pożyczka preferencyjna ze środków EFRR,
3. pożyczka ze środków krajowych NFOŚiGW.

Wyjątek stanowi realizacja projektu w formule "project finance", gdzie powyższe instrumenty pokrywają łącznie 85% kosztów kwalifikowalnych, a pozostałe 15% musi stanowić wkład własny wnioskodawcy.

Maksymalne limity wsparcia ze środków EFRR (łączna kwota pożyczki i dotacji) wynoszą:

• 50 000 000,00 zł dla projektów dotyczących wytwarzania biometanu,
• 40 000 000,00 zł dla projektów dotyczących wytwarzania energii z biogazu.

Do wniosku o dofinansowanie należy dołączyć komplet wymaganych dokumentów. Do najważniejszych z nich, wymagających wcześniejszego przygotowania, należą:

• studium wykonalności projektu,
• model finansowy projektu w edytowalnej formie elektronicznej (*.xls) z aktywnymi formułami,
• sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata obrotowe,
• warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej lub gazowej,
• pozwolenie na budowę (o ile dotyczy i zostało już uzyskane),
• dokumenty potwierdzające prawo do dysponowania nieruchomością na cele realizacji projektu,
• dokumentacja związana z oceną oddziaływania na środowisko, w tym m.in. decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (o ile jest wymagana),
• harmonogram rzeczowo-finansowy oraz harmonogram pozyskiwania decyzji i pozwoleń.

Pełna lista stanowi załącznik nr 2 do Regulaminu wyboru projektów.

Zasada DNSH ("do no significant harm" – nie czyń poważnych szkód) jest horyzontalnym warunkiem uzyskania dofinansowania ze środków UE. Wnioskodawca musi udokumentować, że projekt na żadnym etapie (przygotowania, realizacji, eksploatacji) nie będzie wywierał znacząco negatywnego wpływu na sześć celów środowiskowych UE.

Potwierdzenie zgodności z zasadą DNSH odbywa się poprzez gromadzenie odpowiedniej dokumentacji. Przykładowe dokumenty to:

• Na etapie przygotowania: audyt energetyczny, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenia wodnoprawne.
• Na etapie realizacji: dokumentacja przetargowa uwzględniająca zielone zamówienia, karty i deklaracje potwierdzające jakość użytych materiałów i urządzeń, dowody prawidłowej gospodarki odpadami (np. karty przekazania odpadów), sprawozdania i protokoły potwierdzające przestrzeganie warunków decyzji środowiskowej.

Wnioskodawca jest zobowiązany załączyć do wniosku wykaz dokumentów, które będą gromadzone w celu potwierdzenia spełnienia zasady DNSH.

Proces oceny wniosków jest dwuetapowy i odbywa się zgodnie z kryteriami określonymi w programie priorytetowym.

• Etap 1 – ocena formalna: wniosek jest oceniany pod kątem spełnienia obligatoryjnych kryteriów horyzontalnych. Ocena ma charakter "spełnia / nie spełnia". Na tym etapie możliwe jest jednokrotne wezwanie do uzupełnienia dokumentacji. Niespełnienie któregokolwiek kryterium skutkuje odrzuceniem wniosku.
• Etap 2 – ocena merytoryczna: wnioski oceniane są według kryteriów obligatoryjnych (horyzontalnych i specyficznych) oraz kryteriów rankingujących (punktowych). Aby projekt został zarekomendowany do dofinansowania, musi spełnić wszystkie kryteria obligatoryjne oraz uzyskać minimalną wymaganą liczbę punktów (18 punktów, a dla instalacji biometanu - 17 punktów). Na tym etapie również przewidziano możliwość jednokrotnego uzupełnienia dokumentacji.

Nie. Umieszczenie wniosku o dofinansowanie na liście rankingowej nie jest równoznaczne z przyznaniem wsparcia i nie stanowi zobowiązania NFOŚiGW do udzielenia dofinansowania.

Po zatwierdzeniu listy rankingowej, wnioskodawcy, których projekty się na niej znalazły, otrzymują zaproszenie do negocjacji warunków umów o dofinansowanie.

Celem negocjacji (w regulaminie określonych jako "uszczegółowienie warunków dofinansowania") jest finalne ustalenie warunków umowy. Negocjacje obejmują między innymi:

• ostateczne ustalenie kwoty dofinansowania, która może różnić się od kwoty wnioskowanej,
• aktualizację i uzgodnienie harmonogramu rzeczowo-finansowego i terminów realizacji projektu,
• ustalenie warunków finansowych, takich jak okres karencji w spłacie pożyczki czy harmonogram spłat,
• określenie formy i wartości prawnych zabezpieczeń prawidłowego wykonania umowy.

Brak zgody wnioskodawcy na warunki, np. na ustanowienie wymaganych zabezpieczeń, jest traktowany jako rezygnacja z ubiegania się o wsparcie.

Dokumentacja programowa nie zawiera jednoznacznego zapisu, który wprost zakazywałby lub dopuszczałby finansowanie projektów już rozpoczętych. W regulaminie i ogłoszeniu nie określono daty granicznej, od której można ponosić koszty kwalifikowalne. Jednakże, jednym z kryteriów oceny jest "gotowość do realizacji projektu", a na liście załączników figuruje m.in. "pozwolenie na budowę (o ile dotyczy, wymagany)", co sugeruje, że projekty mogą być na różnym etapie zaawansowania.

Z uwagi na brak precyzyjnych informacji w udostępnionej bazie wiedzy, w celu uzyskania wiążącej interpretacji w tym zakresie, zaleca się bezpośredni kontakt z instytucją prowadzącą nabór, tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, poprzez dane kontaktowe wskazane w ogłoszeniu o naborze.

O dofinansowanie w ramach programu priorytetowego "Sieć ciepłownicza/chłodnicza efektywny system ciepłowniczy" mogą ubiegać się następujące typy podmiotów:

• przedsiębiorcy,
• jednostki samorządu terytorialnego oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne,
• podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego, które nie są przedsiębiorcami,
• spółdzielnie mieszkaniowe.

Wszyscy wnioskodawcy muszą być przygotowani na realizację kompleksowych projektów inwestycyjnych w obszarze infrastruktury sieciowej.

Wsparcie w ramach naboru obejmuje szeroki zakres przedsięwzięć dotyczących infrastruktury sieciowej. Do dofinansowania kwalifikują się następujące projekty:

• budowa nowych odcinków sieci ciepłowniczej wraz z przyłączami i węzłami, mająca na celu likwidację lokalnych źródeł ciepła na paliwo stałe lub podłączenie nowych odbiorców,
• modernizacja (przebudowa) istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, której celem jest zmniejszenie strat energii na przesyle i dystrybucji,
• budowa i przebudowa infrastruktury pomocniczej, takiej jak komory ciepłownicze, przepompownie wody sieciowej oraz węzły cieplne,
• instalacja węzłów indywidualnych, w tym jako układów hybrydowych zasilanych z OZE, co ma prowadzić do likwidacji nieefektywnych węzłów grupowych,
• podłączanie budynków do sieci ciepłowniczej w celu eliminacji indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji,
• budowa nowych odcinków sieci na potrzeby przyłączenia do systemu jednostek wytwarzania energii,
• jako dodatkowy, nieobowiązkowy element projektu, możliwa jest również budowa magazynu energii.

Najważniejszym i bezwzględnym wymogiem jest, aby system ciepłowniczy, którego dotyczy projekt, posiadał status efektywnego systemu ciepłowniczego na dzień składania wniosku o dofinansowanie. Definicja "efektywnego systemu ciepłowniczego" jest zgodna z art. 2 pkt 41 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.

Dodatkowo, wsparcie jest skierowane do systemów o mocy zamówionej powyżej 5 MW. Wnioskodawca jest zobowiązany dołączyć do wniosku oświadczenie o posiadanym statusie energetycznie efektywnego systemu ciepłowniczego.

Dofinansowanie jest udzielane w formie finansowania mieszanego, które jest obligatoryjne i musi pokrywać 100% kosztów kwalifikowalnych (z wyjątkiem projektów w formule "project finance"). Składa się z trzech komponentów:

1. Dotacja ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).
2. Pożyczka preferencyjna ze środków EFRR.
3. Pożyczka ze środków krajowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Struktura finansowania jest ściśle określona:

• 79,71% kosztów kwalifikowanych jest finansowane ze środków EFRR (łączna kwota dotacji i pożyczki EFRR).
• 20,29% kosztów kwalifikowanych jest finansowane z pożyczki NFOŚiGW.

Istnieje dodatkowe ograniczenie: kwota dotacji IF EFRR nie może przekroczyć 49% łącznej kwoty dofinansowania przyznanej ze środków EFRR.

Katalog kosztów kwalifikowalnych jest zgodny z "Wytycznymi w zakresie kosztów kwalifikowanych", jednak z uwzględnieniem specyficznych limitów procentowych dla poszczególnych kategorii. Na koszty kwalifikowane (KK) w ramach projektu składają się cztery główne grupy:

• KKsieci: koszty inwestycyjne dotyczące sieci ciepłowniczych,
• KKmag: koszty inwestycyjne dotyczące magazynów ciepła,
• KKoze: koszty inwestycyjne instalacji OZE zasilających węzły hybrydowe,
• KKedu: koszty działań edukacyjnych.

Obowiązują następujące limity :

• koszty przygotowania przedsięwzięcia: do 10% sumy KK,
• koszty zarządzania przedsięwzięciem: do 10% sumy KK,
• koszty nabycia nieruchomości: do 10% sumy KK,
• koszty działań edukacyjnych i współpracy międzynarodowej: do 5% sumy KK,
• koszty wartości niematerialnych i prawnych: do 20% sumy KK.

Lista wymaganych załączników jest szczegółowa, a do najważniejszych dokumentów o charakterze merytorycznym należą:

• studium wykonalności projektu, sporządzone zgodnie z instrukcją NFOŚiGW,
• model finansowy projektu w edytowalnej formie elektronicznej (np. *.xls) z aktywnymi formułami,
• kalkulator WACC (średni ważony koszt kapitału) w aktywnym pliku Excel,
• kalkulator pomocy publicznej,
• mapa przedstawiająca lokalizację projektu i jego kluczowe elementy,
• kopia koncesji lub promesy koncesji na prowadzenie działalności,
• decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach dla projektu (jeśli jest wymagana),
• pozwolenia na budowę (jeśli dotyczy) oraz harmonogram pozyskiwania pozostałych decyzji,
• dokumenty potwierdzające prawo do dysponowania nieruchomościami na cele projektu,
• sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata obrotowe,
• oświadczenie o posiadanym statusie energetycznie efektywnego systemu ciepłowniczego,
• wykaz dokumentów gromadzonych w celu potwierdzenia spełnienia zasady DNSH.

Zasada "nie czyń poważnych szkód" (DNSH) oznacza, że projekt nie może wywierać negatywnego wpływu na sześć celów środowiskowych UE. Jej przestrzeganie jest obowiązkowe na wszystkich etapach cyklu życia projektu: od przygotowania, przez ocenę, realizację, aż po rozliczenie.

Potwierdzenie zgodności z zasadą DNSH odbywa się poprzez gromadzenie odpowiedniej dokumentacji. Przykładowe dokumenty, które należy przygotować, to:

• na etapie przygotowania: audyt energetyczny, inwentaryzacja przyrodnicza, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenia wodnoprawne,
• na etapie aplikacji: załączenie ww. dokumentów do wniosku o dofinansowanie oraz zawarcie stosownych informacji w Studium Wykonalności,
• na etapie realizacji: dokumentacja przetargowa potwierdzająca stosowanie zielonych zamówień, karty i deklaracje materiałowe, protokoły z budowy potwierdzające przestrzeganie warunków środowiskowych, analizy spełnienia konkluzji BAT, ewidencje odpadów, zużycia wody czy emisji do powietrza.

Dokumentacja ta podlega weryfikacji na etapie kontroli projektu.

Metodyka szacowania redukcji strat ciepła w sieciach jest ściśle określona w dokumentacji programowej. Podstawą obliczeń jest wzór:

ΔE=E1​−E2​[GJ/rok]

gdzie:

• E1​ to roczne straty ciepła przed modernizacją.
• E2​ to roczne straty ciepła po modernizacji.:

Wartość E1​ jest sumą strat ciepła przez przenikanie (Eq​) oraz strat spowodowanych nieszczelnością sieci (En​). Do ich obliczenia wykorzystuje się szczegółowe wzory uwzględniające takie parametry jak:

• Długość i średnica modernizowanego rurociągu.
• Średnie temperatury wody w rurociągu zasilającym i powrotnym, odczytane z wykresu regulacyjnego sieci.
• Współczynnik strat ciepła dla rurociągu przed modernizacją (u), który uwzględnia wiek i stan techniczny izolacji (wskaźnik pogorszenia a).

Przy obliczaniu strat po modernizacji (E2​), przyjmuje się, że straty spowodowane nieszczelnością są równe zero (En​=0), a współczynnik strat ciepła u dla nowych rur preizolowanych należy uzyskać od ich dostawcy.

Określenie maksymalnej kwoty pomocy publicznej dla inwestycji w sieć ciepłowniczą opiera się na metodzie luki w finansowaniu. Zgodnie z tą metodą, dopuszczalna wartość pomocy wynosi 100% luki w finansowaniu.

Proces ten przebiega w kilku krokach:

1. KROK 1: Wstępne ustalenie kosztów kwalifikowanych (KK) oraz kwot dofinansowania (dotacja IF, pożyczka IF, pożyczka NFOŚiGW) zgodnie z ogólnymi zasadami programu (proporcje 79,71% / 20,29%).
2. KROK 2: Podział KK na poszczególne elementy projektu (sieci, magazyny, OZE, działania edukacyjne) w "Kalkulatorze pomocy publicznej".
3. KROK 3: Wyliczenie luki w finansowaniu, która jest kluczowa dla części sieciowej projektu. Luka ta jest równa ujemnej wartości wskaźnika NPV (wartość bieżąca netto). Obliczeń dokonuje się w załączniku "model finansowy", dyskontując przepływy pieniężne projektu (bez uwzględniania źródeł finansowania) za pomocą stopy WACC, wyliczonej w odrębnym kalkulatorze.
4. KROK 4: Ostateczny podział dofinansowania na poszczególne elementy projektu w taki sposób, aby przyznana pomoc publiczna (dotacja IF + ekwiwalent dotacji brutto (EDB) z pożyczki IF) dla każdego elementu nie przekroczyła jego maksymalnego dopuszczalnego pułapu (np. 100% luki finansowej dla sieci).

Cały proces jest technicznie złożony i wymaga precyzyjnego wypełnienia dedykowanych arkuszy kalkulacyjnych (Model finansowy, Kalkulator WACC, Kalkulator pomocy publicznej).

Premia termomodernizacyjna to forma pomocy państwa polegająca na spłacie części kredytu zaciągniętego na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Przysługuje ona inwestorom – właścicielom lub zarządcom budynków, lokalnych sieci ciepłowniczych lub lokalnych źródeł ciepła, z wyłączeniem jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.

Główne korzyści to:

• obniżenie kosztów eksploatacji budynku poprzez znaczące zmniejszenie rachunków za energię,
• poprawa estetyki i stanu technicznego budynku, co przekłada się na rewitalizację osiedli,
• wzrost wartości rynkowej nieruchomości dzięki lepszym parametrom energetycznym,
• podniesienie komfortu życia mieszkańców.

Grant termomodernizacyjny to dodatkowe wsparcie finansowe w wysokości 10% kosztów netto inwestycji, które zwiększa premię termomodernizacyjną. Przysługuje właścicielom lub zarządcom budynków wielorodzinnych na głęboką i kompleksową termomodernizację, pod warunkiem że przedsięwzięcie nie wyrządza poważnych szkód dla celów środowiskowych. Grant jest finansowany ze środków europejskich lub Polskiego Funduszu Rozwoju.

Dofinansowanie w ramach premii termomodernizacyjnej dotyczy:

• budynków mieszkalnych,
• budynków zbiorowego zamieszkania (np. domy opieki społecznej, internaty, domy studenckie),
• budynków stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, służących do wykonywania przez nie zadań publicznych.

Grant termomodernizacyjny przysługuje wyłącznie właścicielom lub zarządcom budynków wielorodzinnych.

Przedsięwzięcie kwalifikuje się do premii, jeżeli z audytu energetycznego wynika, że w jego wyniku nastąpi co najmniej jedno z poniższych:

• zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej o co najmniej 10% (w budynkach z modernizowanym wyłącznie systemem grzewczym) lub o co najmniej 25% (w pozostałych budynkach),
• zmniejszenie rocznych strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych o co najmniej 25%,
• zmniejszenie rocznych kosztów pozyskania ciepła o co najmniej 20% (w wyniku likwidacji lokalnego źródła ciepła i przyłączenia do scentralizowanego źródła),
• całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na odnawialne źródła energii (OZE) lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji.

Tak, audyt energetyczny jest dokumentem obligatoryjnym. Musi z niego jednoznacznie wynikać, że planowane przedsięwzięcie termomodernizacyjne spełnia warunki określone w Ustawie. Audyt stanowi założenia do projektu budowlanego.

Aby uzyskać grant termomodernizacyjny, budynek wielorodzinny po przeprowadzeniu termomodernizacji musi spełnić jeden z poniższych warunków:

• wartość wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (EP) nie może przekraczać wartości maksymalnych określonych w przepisach Prawa budowlanego,
• przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku muszą odpowiadać wymaganiom izolacyjności cieplnej określonym w przepisach Prawa budowlanego.

Dodatkowo, przedsięwzięcie nie może wyrządzać poważnych szkód dla celów środowiskowych.

Tak, premia termomodernizacyjna jest przeznaczona na spłatę części kredytu. Inwestorzy realizujący przedsięwzięcie wyłącznie ze środków własnych nie mogą z niej skorzystać. Kwota kredytu musi stanowić co najmniej 50% kosztów przedsięwzięcia i nie może być niższa niż wysokość przyznanej premii.

Wysokość premii termomodernizacyjnej wynosi:

• 26% kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego,
• 31% łącznych kosztów, jeśli przedsięwzięcie jest realizowane wraz z instalacją OZE, pod warunkiem, że koszt instalacji OZE stanowi co najmniej 10% łącznych kosztów obu inwestycji,
• dodatkowe wsparcie w wysokości 50% kosztów wzmocnienia budynku wielkopłytowego przy termomodernizacji budynków z tzw. „wielkiej płyty”.

Grant termomodernizacyjny wynosi 10% kosztów netto inwestycji. Grant ten zwiększa premię termomodernizacyjną.

Tak. Inwestor będący właścicielem lub zarządcą budynku wielorodzinnego może ubiegać się o grant OZE. Jest to wsparcie na zakup, montaż, budowę lub modernizację instalacji odnawialnego źródła energii. Grant OZE wynosi 50% kosztów przedsięwzięcia netto.

Nie. Premia termomodernizacyjna nie może być przeznaczona na realizację prac, na które uzyskano inne wsparcie ze środków publicznych (np. dotacje z innych programów rządowych lub samorządowych).

Wniosek o przyznanie premii termomodernizacyjnej (z opcją zaznaczenia grantu) składa się w banku kredytującym, który współpracuje z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Wniosek ten jest integralną częścią wniosku o kredyt.

Podstawowym dokumentem jest audyt energetyczny. Bank kredytujący określa szczegółową listę wymaganych dokumentów, która może obejmować m.in.:

• wniosek o kredyt i o przyznanie premii,
• audyt energetyczny,
• dokumentację projektową,
• dokumenty potwierdzające status prawny inwestora i prawo do dysponowania nieruchomością.

Wnioski o przyznanie premii termomodernizacyjnej z opcją grantu termomodernizacyjnego można składać w bankach kredytujących do 30 czerwca 2026 r..

BGK przekazuje premię do banku kredytującego, który zalicza ją na poczet spłaty kredytu wykorzystanego przez inwestora. Premia i grant pomniejszają zadłużenie kredytobiorcy, a nie są wypłacane w gotówce.

Premia Remontowa to forma wsparcia finansowego dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia remontowe w budynkach wielorodzinnych. Jest to dopłata do kredytu zaciągniętego na ten cel, której celem jest poprawa stanu technicznego budynków oraz ich efektywności energetycznej. Premia jest przyznawana przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów.

O Premię Remontową może ubiegać się inwestor, czyli właściciel lub zarządca budynku wielorodzinnego. Do grona uprawnionych inwestorów należą m.in.:

• wspólnoty mieszkaniowe,
• spółdzielnie mieszkaniowe,
• towarzystwa budownictwa społecznego (TBS) i społeczne inicjatywy mieszkaniowe (SIM),
• jednostki samorządu terytorialnego,
• osoby fizyczne będące właścicielami budynków wielorodzinnych.

Inwestorem nie mogą być jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe.

Premia remontowa przysługuje wyłącznie na przedsięwzięcia realizowane w budynkach wielorodzinnych, czyli budynkach mieszkalnych, w których znajdują się więcej niż dwa lokale mieszkalne. Budynki te muszą spełniać określone kryteria wiekowe:

• budynki standardowe: użytkowanie budynku musiało się rozpocząć co najmniej 40 lat przed dniem złożenia wniosku o przyznanie premii remontowej.
• budynki społeczne (SIM/TBS): w przypadku budynków należących do społecznej inicjatywy mieszkaniowej (SIM) lub towarzystwa budownictwa społecznego (TBS), okres ten jest skrócony do 20 lat, pod warunkiem że budynek został wybudowany przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez BGK (wnioski złożone do 30 września 2009 r.) lub przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego.

Wysokość premii remontowej wynosi 25% kosztów przedsięwzięcia remontowego. Należy jednak pamiętać, że kwota kredytu zaciągniętego na remont musi stanowić co najmniej 50% kosztów całego przedsięwzięcia.

Tak, uzyskanie premii jest ściśle powiązane z poprawą efektywności energetycznej budynku. Zgodnie z ustawą, inwestor musi wykazać, że w wyniku remontu nastąpi zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej o co najmniej:

• 10% – w przypadku, gdy wskaźnik kosztu przedsięwzięcia nie przekracza 0,3,
• 25% – w przypadku, gdy wskaźnik kosztu przedsięwzięcia przekracza 0,3.

Wymóg ten nie obowiązuje, jeżeli z audytu remontowego wynika, że budynek już spełnia wymagania w zakresie oszczędności energii określone w przepisach prawa budowlanego.

Wskaźnik kosztu przedsięwzięcia to kluczowy parametr, który określa stosunek kosztu remontu w przeliczeniu na 1 m² powierzchni użytkowej budynku do ceny 1 m² tej powierzchni, ogłoszonej przez Prezesa GUS. Aby kwalifikować się do premii, wskaźnik ten musi mieścić się w określonych granicach: nie może być niższy niż 0,05 i nie wyższy niż 0,70. Wartość tego wskaźnika wpływa również na wymagany poziom oszczędności energii, jak wskazano w pytaniu nr 5.

Przedsięwzięcie remontowe może obejmować szeroki zakres prac w budynkach wielorodzinnych, w tym:

• remont części wspólnych budynku (z wyłączeniem lokali),
• wymianę okien lub remont balkonów, nawet jeśli służą do wyłącznego użytku właścicieli lokali,
• przebudowę skutkującą ulepszeniem budynku,
• wyposażenie budynku w instalacje i urządzenia wymagane przez przepisy, techniczno-budowlane dla nowych budynków mieszkalnych.

Audyt remontowy jest obowiązkowym dokumentem wymaganym przy ubieganiu się o Premię Remontową. Jest to opracowanie określające zakres oraz parametry techniczne i ekonomiczne przedsięwzięcia remontowego, stanowiące jednocześnie założenia do projektu budowlanego. Audyt musi również wykazać osiągnięcie wymaganego zmniejszenia zapotrzebowania na energię.

Ustawa precyzyjnie określa wyłączenia. Premii remontowej nie można przeznaczyć na:

• remont poszczególnych lokali (z wyjątkiem wymiany okien i remontu balkonów),
• prace prowadzące do zwiększenia powierzchni użytkowej budynku,
• realizację prac, na które uzyskano już inne wsparcie ze środków publicznych.

Premia Remontowa jest formą spłaty części kredytu zaciągniętego na przedsięwzięcie remontowe. Inwestor nie otrzymuje środków bezpośrednio. Kluczowe warunki to:

• kredyt musi być zaciągnięty w banku kredytującym, który współpracuje z BGK,
• kwota kredytu musi stanowić co najmniej 50% kosztów przedsięwzięcia remontowego.

Wniosek o przyznanie premii składa się do BGK za pośrednictwem banku kredytującego.

Jeżeli w budynku znajdują się powierzchnie użytkowe służące celom innym niż mieszkalne (np. usługowe, handlowe), wysokość premii remontowej jest odpowiednio korygowana. Oblicza się ją jako iloczyn pełnej kwoty premii i wskaźnika udziału powierzchni użytkowej mieszkalnej w całkowitej powierzchni użytkowej budynku.

Tak, jest to możliwe, ale obowiązują dodatkowe zasady:

• kolejna Premia Remontowa: Warunkiem jest uzyskanie oszczędności energii na poziomie co najmniej 5%, chyba że wcześniej osiągnięto już oszczędności powyżej 25% w stosunku do stanu pierwotnego,
• po Premii Termomodernizacyjnej: Nie stosuje się warunku minimalnej oszczędności energii,
• wspólny limit kosztów: Suma wskaźników kosztów wszystkich przedsięwzięć (remontowych i termomodernizacyjnych) na dany budynek nie może przekroczyć 0,70.

Zasadniczo tak, ale z jedną istotną korzyścią. Dla budynków należących do TBS lub SIM warunek minimalnego wieku budynku jest obniżony z 40 lat do 20 lat, pod warunkiem, że budowa była współfinansowana kredytem BGK lub finansowaniem zwrotnym. Pozostałe warunki, takie jak wysokość premii (25%), wymóg oszczędności energii czy wskaźnik kosztu przedsięwzięcia, pozostają takie same.

Tak, jeżeli w remontowanym budynku inwestor prowadzi działalność gospodarczą, premia remontowa jest udzielana jako pomoc de minimis na zasadach określonych w przepisach Unii Europejskiej. Oznacza to, że inwestor musi pilnować limitów pomocy de minimis otrzymanej w bieżącym roku podatkowym i dwóch poprzednich latach.

Szczegółowe informacje dotyczące procedury, w tym wzory wniosków i lista banków kredytujących, dostępne są na oficjalnej stronie Banku Gospodarstwa Krajowego: www.bgk.pl. Podstawą prawną całego mechanizmu jest Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków, w szczególności Rozdział 3 "Premia remontowa" (Art. 6-9).

Premia MZG to bezzwrotne wsparcie finansowe przeznaczone na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych lub remontowych w budynkach należących do mieszkaniowego zasobu gminy. Zgodnie z Art. 11g ust. 1 pkt 1 Ustawy, o premię mogą ubiegać się:

• gmina,
• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna, w której gmina (lub gmina wraz z innymi gminami, powiatami lub Skarbem Państwa) dysponuje ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu.

Środki z Premii MZG przeznacza się na sfinansowanie kosztów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lub remontowego w budynku, którego celem jest poprawa jego stanu technicznego. Warunkiem jest, aby wszystkie lokale mieszkalne w tym budynku wchodziły w skład mieszkaniowego zasobu gminy.

Standardowa wysokość Premii MZG wynosi 50% kosztów przedsięwzięcia.

Tak. Wysokość premii wzrasta do 60% kosztów przedsięwzięcia, jeżeli budynek spełnia jeden z poniższych warunków:

• jest wpisany do rejestru zabytków lub znajduje się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków,
• przedsięwzięcie stanowi przedsięwzięcie rewitalizacyjne opisane w gminnym programie rewitalizacji.

Podstawa prawna: Art. 11g ust. 2 Ustawy.

Grant MZG to dodatkowe wsparcie finansowe, które zwiększa Premię MZG. Wysokość grantu wynosi 30% kosztów przedsięwzięcia. Oznacza to, że łączna kwota wsparcia może wynieść nawet 80% lub 90% kosztów inwestycji (odpowiednio 50% premii + 30% grantu lub 60% premii + 30% grantu).

Aby uzyskać Grant MZG, inwestor musi wykazać, że przed realizacją przedsięwzięcia lub w jej trakcie w budynku nastąpiła jedna z poniższych zmian:

• całkowita zmiana źródeł ciepła na źródła spełniające standardy niskoemisyjne (z wyłączeniem kotłów na paliwo stałe),
• całkowita zmiana źródeł energii na odnawialne źródła energii (OZE) lub na energię wytwarzaną w wysokosprawnej kogeneracji,
• wykonano przyłącze techniczne do scentralizowanego źródła ciepła.

Dodatkowo, przedsięwzięcie nie może wyrządzać poważnych szkód dla celów środowiskowych.

Aby uzyskać Premię MZG (z grantem lub bez), budynek musi spełniać łącznie następujące warunki:

• wszystkie lokale mieszkalne muszą wchodzić w skład mieszkaniowego zasobu gminy,
• budynek musi znajdować się na obszarze, na którym obowiązuje tzw. uchwała antysmogowa (wydana na podstawie Art. 96 ust. 1 Prawa ochrony środowiska), 
• z audytu energetycznego lub remontowego musi wynikać, że po zakończeniu prac przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku będą spełniały minimalne wymagania dotyczące oszczędności energii i izolacyjności cieplnej.

Jeżeli w budynku, oprócz lokali mieszkalnych, znajdują się powierzchnie użytkowe służące celom innym niż mieszkalne lub wykonywanie zadań publicznych, wysokość premii jest odpowiednio korygowana. Oblicza się ją jako iloczyn pełnej kwoty premii i wskaźnika udziału powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych i służących zadaniom publicznym w całkowitej powierzchni użytkowej budynku.

Tak, jest to warunek niezbędny. Do wniosku o przyznanie Premii MZG należy dołączyć audyt energetyczny lub remontowy. Dokument ten musi potwierdzać, że po realizacji przedsięwzięcia budynek będzie spełniał wymagania minimalne w zakresie oszczędności energii i izolacyjności cieplnej.

Tak. Premia MZG nie może być przeznaczona na realizację prac, na które inwestor uzyskał już inne wsparcie ze środków publicznych.

Wnioski o przyznanie Premii MZG wraz z Grantem MZG można składać w Banku Gospodarstwa Krajowego do 30 czerwca 2026 r.

Do wniosku składanego do BGK należy dołączyć m.in.:

• audyt remontowy lub energetyczny.,
• oświadczenia inwestora potwierdzające spełnienie warunków programu (m.in. brak innego wsparcia publicznego, status budynku, lokalizacja na terenie z uchwałą antysmogową),
• w przypadku ubiegania się o grant MZG – dokumenty poświadczające, że przedsięwzięcie nie wyrządza poważnych szkód dla celów środowiskowych.

1. Złożenie wniosku: Inwestor składa wniosek do BGK.
2. Weryfikacja: BGK potwierdza spełnienie warunków ustawowych.
3. Przyznanie premii: BGK przyznaje premię (oraz grant, jeśli dotyczy).
4. Wypłata premii: BGK wypłaca premię po otrzymaniu od inwestora oświadczenia o terminie rozpoczęcia i zakończenia przedsięwzięcia.
5. Wypłata grantu: Grant MZG jest wypłacany po zrealizowaniu przedsięwzięcia i przedłożeniu przez inwestora dokumentów potwierdzających poniesione wydatki oraz zgodność realizacji z projektem.

Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów nie klasyfikuje Premii MZG ani Grantu MZG jako pomocy de minimis. Inne formy wsparcia w tej ustawie, jak np. grant termomodernizacyjny (art. 5b ust. 3) czy premia remontowa (art. 9 ust. 3), mają takie zapisy, co wskazuje, że w przypadku Premii i Grantu MZG zasady pomocy de minimis nie mają zastosowania.

Tak. Z tytułu przyznania Premii MZG, BGK otrzymuje od inwestora wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 0,6% kwoty przyznanych środków. BGK potrąca tę kwotę z przekazywanych inwestorowi środków.

Grant OZE jest instrumentem finansowym przeznaczonym na wsparcie inwestycji w odnawialne źródła energii w budynkach wielorodzinnych. Jego podstawowym celem jest refinansowanie 50% kosztów przedsięwzięcia polegającego na zakupie, montażu, budowie nowej instalacji odnawialnego źródła energii lub modernizacji już istniejącej. Energia wytwarzana w ramach instalacji objętej grantem musi być przeznaczona na potrzeby danego budynku wielorodzinnego.

Zgodnie z ustawą, o Grant OZE może ubiegać się inwestor, który jest właścicielem lub zarządcą budynku wielorodzinnego. Katalog podmiotów, które mogą pełnić rolę inwestora, obejmuje m.in. wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, społeczne inicjatywy mieszkaniowe (SIM), towarzystwa budownictwa społecznego (TBS), spółki prawa handlowego, jednostki samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne.

Grant OZE przysługuje na pokrycie 50% kosztów przedsięwzięcia. Należy podkreślić, że do kosztów przedsięwzięcia wlicza się również koszt infrastruktury niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania instalacji odnawialnego źródła energii. W przypadku, gdy w budynku znajdują się powierzchnie użytkowe przeznaczone na cele inne niż mieszkalne lub wykonywanie zadań publicznych, wysokość grantu jest korygowana. Oblicza się ją jako iloczyn kwoty grantu i wskaźnika udziału powierzchni użytkowej służącej celom mieszkalnym i zadaniom publicznym w całkowitej powierzchni użytkowej budynku.

Przedmiotem przedsięwzięcia kwalifikującego się do uzyskania Grantu OZE może być:

• zakup, montaż lub budowa nowej instalacji odnawialnego źródła energii.
• modernizacja istniejącej instalacji odnawialnego źródła energii, pod warunkiem, że w jej wyniku zainstalowana moc instalacji wzrośnie o co najmniej 25%.

Zgodnie z definicją ustawową, instalacja odnawialnego źródła energii obejmuje instalacje w rozumieniu art. 2 pkt 13 lit. a ustawy o odnawialnych źródłach energii, z wyłączeniem magazynu biogazu rolniczego.

Grant OZE jest instrumentem samodzielnym. Inwestor ubiegający się o niego nie musi jednocześnie realizować przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Należy jednak zwrócić uwagę, że inwestor (właściciel lub zarządca budynku wielorodzinnego), który uzyskał Grant OZE na zamianę źródeł energii na odnawialne, może ubiegać się o Premię Termomodernizacyjną wyłącznie na zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji w ramach przedsięwzięcia termomodernizacyjnego określonego w art. 2 pkt 2 lit. d ustawy.

Inwestor składa wniosek o przyznanie Grantu OZE bezpośrednio do Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK). Dokumentację dotyczącą wniosku należy złożyć poprzez przesłanie jej do centrali BGK lub złożenie bezpośrednio w kancelarii centrali BGK. Termin składania wniosków upływa 30 czerwca 2026 r..

Zgodnie z Regulaminem oraz ustawą, do wniosku o przyznanie Grantu OZE należy dołączyć następujące dokumenty:

• wniosek o przyznanie grantu OZE.
• dokumentację projektową instalacji.
• dokumenty potwierdzające umocowanie osób podpisujących wniosek do reprezentowania inwestora (np. uchwała o wyborze zarządu wspólnoty, pełnomocnictwa).
• dokument potwierdzający wzór podpisu złożonego na wniosku (poświadczony notarialnie lub w banku prowadzącym rachunek).
• dokumenty poświadczające, że przedsięwzięcie nie wyrządza poważnych szkód dla celów środowiskowych (DNSH).
• w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej – formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis.
• oświadczenie inwestora, że grant nie jest przeznaczony na prace, na które uzyskano inne wsparcie ze środków publicznych.

Zasada "nie czyń poważnej szkody" (ang. Do No Significant Harm - DNSH) jest obligatoryjnym wymogiem dla uzyskania Grantu OZE. Wynika ona z regulacji Unii Europejskiej dotyczących zrównoważonego finansowania inwestycji ze środków unijnych, w tym z Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Zgodnie z nią, każde wspierane przedsięwzięcie musi być zgodne z zasadą niewyrządzania znaczącej szkody środowisku. W praktyce oznacza to, że inwestor musi udokumentować, że jego projekt nie wywiera negatywnego wpływu na sześć celów środowiskowych, takich jak łagodzenie zmian klimatu, adaptacja do zmian klimatu, ochrona zasobów wodnych, gospodarka o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniom oraz ochrona bioróżnorodności.

Inwestor ubiegający się o Grant OZE na instalację fotowoltaiczną musi posiadać dokumenty poświadczające, że przedsięwzięcie nie wyrządza poważnych szkód dla celów środowiskowych. Kluczowym dokumentem jest Analiza ryzyk wynikających ze zmian klimatu. Inwestor jest zobowiązany zachować opracowaną Analizę przez co najmniej 5 lat jako część dokumentacji związanej z inwestycją i okazać ją w przypadku kontroli.

Tak, przepisy nie narzucają wymogu sporządzenia analizy przez konkretny podmiot. Może ją wykonać sam inwestor, projektant instalacji lub inny podmiot zewnętrzny. Proces przygotowania analizy dla instalacji fotowoltaicznej obejmuje trzy kroki:

1. Sprawdzenie ryzyk klimatycznych dla lokalizacji inwestycji w przewidywanym okresie jej użytkowania. Można w tym celu wykorzystać publicznie dostępne dane globalne, europejskie, krajowe lub lokalne strategie adaptacji do zmian klimatu.
2. Przeanalizowanie wpływu zidentyfikowanych zagrożeń na instalację fotowoltaiczną. Należy ocenić, jak instalacja jest przygotowana na zjawiska takie jak wysokie temperatury, zwiększona liczba dni upalnych, opady gradu, silne wiatry oraz zaleganie pokrywy śnieżnej.
3. Archiwizacja analizy przez okres co najmniej 5 lat na potrzeby ewentualnej kontroli.

Tak, przedsięwzięcie OZE finansowane z KPO podlega weryfikacji pod kątem spełnienia kryteriów horyzontalnych. Są to ogólne zasady obowiązujące wszystkie projekty. Niespełnienie któregokolwiek z nich skutkuje wykluczeniem przedsięwzięcia z możliwości finansowania. Najważniejsze kryteria horyzontalne to m.in.:

• zgodność z ramami czasowymi KPO: zakończenie realizacji przedsięwzięcia nie później niż 31.08.2026 r..
• zgodność z zasadą DNSH: niewyrządzanie znaczącej szkody środowisku.
• brak podwójnego finansowania: ostateczny odbiorca nie otrzymał już finansowania na ten sam cel z innych programów unijnych.

Po złożeniu wniosku, BGK dokonuje oceny formalnej i merytorycznej. Kluczowe etapy weryfikacji to:

1. Ocena formalna wniosku przez BGK.
2. Ocena spełnienia kryteriów horyzontalnych przez przedsięwzięcie OZE.
3. Postępowanie weryfikacyjne przeprowadzane przez zewnętrznego weryfikatora, które obejmuje ocenę dokumentacji projektowej instalacji oraz części III i IV wniosku o przyznanie grantu.

W przypadku pozytywnej oceny na wszystkich etapach, BGK zawiadamia inwestora o przyznaniu Grantu OZE.

Wypłata przyznanego grantu następuje po spełnieniu szeregu warunków, które są wskazane w zawiadomieniu o przyznaniu grantu. Inwestor musi uruchomić procedurę wypłaty poprzez złożenie do BGK wniosku o wypłatę grantu OZE wraz z wymaganymi załącznikami. Najważniejsze warunki to:

• zrealizowanie przedsięwzięcia OZE zgodnie z pozytywnie zweryfikowanym zakresem rzeczowym.
• opłacenie przez inwestora wszystkich faktur dotyczących przedsięwzięcia. Wysokość poniesionych wydatków ustala się na podstawie faktur, które muszą wskazywać inwestora jako nabywcę lub usługobiorcę.
• posiadanie gwarancji udzielonej przez wykonawcę na zrealizowane przedsięwzięcie OZE, obejmującej co najmniej pięcioletni okres bezawaryjnej eksploatacji.
• spełnienie wymagań w zakresie DNSH.
• podpisanie przez inwestora umowy objęcia grantem OZE przedsięwzięcia OZE.

Tak, kwota wypłacanego Grantu OZE może ulec zmniejszeniu. Jest to zależne od kwoty rzeczywistego, udokumentowanego fakturami kosztu zrealizowanego przedsięwzięcia OZE. Ostateczna kwota jest kalkulowana na podstawie faktycznie poniesionych i prawidłowo udokumentowanych wydatków.

W przypadku otrzymania przez BGK informacji o rezygnacji inwestora lub niespełnieniu przez niego warunków wypłaty grantu, BGK dokonuje anulowania zawiadomienia o przyznaniu Grantu OZE. Anulowanie może nastąpić również w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości występujących w trakcie realizacji przedsięwzięcia OZE lub w innych uzasadnionych przypadkach. BGK zawiadamia o tym fakcie inwestora.

O dofinansowanie w ramach naboru mogą ubiegać się ściśle określone podmioty. Zgodnie z dokumentacją programową, do grona Ostatecznych Odbiorców Wsparcia należą:

• spółdzielnie mieszkaniowe,
• spółki prawa handlowego z udziałem Skarbu Państwa, prowadzące działalność mieszkaniową,
• dostawcy usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE, którzy działają na rzecz wyżej wymienionych spółdzielni mieszkaniowych lub spółek. Warunkiem jest, aby taki dostawca był mikroprzedsiębiorstwem, małym przedsiębiorstwem, średnim przedsiębiorstwem albo małą spółką o średniej kapitalizacji.

Dofinansowanie dla spółdzielni mieszkaniowych ma charakter zwrotny i składa się z dwóch obligatoryjnych komponentów:

• pożyczka IF: preferencyjna pożyczka ze środków Funduszu Spójności (FS).
• pożyczka NFOŚiGW: pożyczka na warunkach rynkowych ze środków krajowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Kluczowym elementem jest możliwość uzyskania premii inwestycyjnej w formie umorzenia części kapitału pożyczki IF, co znacząco obniża koszt inwestycji. Wysokość umorzenia jest uzależniona od osiągniętego poziomu oszczędności energii pierwotnej (OEP).Eksportuj do Arkuszy

Program wspiera projekty głębokiej, kompleksowej modernizacji energetycznej. Zakres rzeczowy musi wynikać z przeprowadzonego audytu energetycznego ex-ante. Katalog kosztów kwalifikowanych jest szeroki i obejmuje m.in.:

• Ocieplenie przegród budowlanych:
  • ściany zewnętrzne, w tym usuwanie azbestu,
  • ściany wewnętrzne oddzielające strefy o różnej temperaturze,
  • dachy, stropodachy (w tym "zielone dachy") i stropy,
  • podłogi na gruncie.
• Stolarka: wymiana lub modernizacja okien i drzwi zewnętrznych. Zalecany jest tzw. ciepły montaż.
• Systemy grzewcze i c.w.u.:
  • modernizacja lub wymiana instalacji c.o. i c.w.u.,
  • zastosowanie automatyki pogodowej i regulacji hydraulicznej,
  • modernizacja lub wymiana źródła ciepła, w tym przyłączenie do sieci ciepłowniczej.
• Odnawialne Źródła Energii (OZE): instalacja systemów OZE na potrzeby własne budynku (szczegóły w pytaniu nr 9).
• Wentylacja i klimatyzacja: montaż lub modernizacja systemów, w tym wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacji).
• Oświetlenie: wymiana wbudowanego oświetlenia na energooszczędne w częściach wspólnych.
• Prace towarzyszące: m.in. wykonanie dokumentacji projektowej, likwidacja mostków cieplnych, badanie termowizyjne czy roboty związane z dostosowaniem budynku do zmian klimatu.

Projekt musi spełnić szereg kryteriów obligatoryjnych (obowiązkowych), których niespełnienie eliminuje wniosek z dalszej oceny. Najważniejsze z nich to:

• Oszczędność energii pierwotnej: projekt musi zapewniać redukcję zużycia energii pierwotnej o minimum 30% w stosunku do stanu sprzed modernizacji. Wymóg ten nie dotyczy budynków zabytkowych.
• Obowiązkowy audyt energetyczny: należy przedłożyć audyt energetyczny ex-ante, a zakres prac we wniosku musi być z nim zgodny. Wnioskodawca musi również zadeklarować przeprowadzenie audytu ex-post po zakończeniu inwestycji.
• Hierarchia źródeł ciepła: w przypadku wymiany indywidualnego źródła ciepła opartego na paliwach kopalnych, należy stosować następującą hierarchię: 1) Ciepło systemowe, 2) Odnawialne Źródła Energii (np. pompy ciepła), 3) Źródła gazowe. Wybór źródła o niższej hierarchii jest możliwy tylko po wykazaniu braku możliwości technicznych lub ekonomicznych dla rozwiązania wyżej w hierarchii.
• Ekspertyza przyrodnicza: należy przedłożyć obowiązkową ekspertyzę ornitologiczną i chiropterologiczną lub oświadczenie o jej dostarczeniu przed rozpoczęciem prac.

ak, audyt energetyczny jest obowiązkowym i kluczowym elementem projektu. Dokumentacja aplikacyjna wymaga załączenia dwóch rodzajów dokumentów audytowych:

1. Audyt energetyczny ex-ante: musi być sporządzony przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, zgodnie z metodyką określoną w regulaminie naboru. Wszystkie prace mające wpływ na zużycie energii w budynku muszą być zgodne z tym audytem. Stanowi on podstawę do określenia zakresu rzeczowego i obliczenia planowanych oszczędności energii. Jest to obowiązkowy załącznik do wniosku.
2. Audyt energetyczny ex-post: jest to audyt powykonawczy, który należy wykonać po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia. Jego celem jest weryfikacja faktycznie osiągniętych efektów energetycznych i ekologicznych. Wnioskodawca jest zobowiązany do jego przeprowadzenia, co deklaruje we wniosku. Koszt wykonania tego audytu jest kosztem kwalifikowanym.

Zgodnie z ogłoszeniem o naborze, terminy i sposób składania wniosków są następujące:

• termin naboru: wnioski należy składać w terminie od 21.08.2024 r. do 25.10.2024 r.,
• sposób składania: wnioski składa się wyłącznie w wersji elektronicznej poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD), dostępny na stronie internetowej NFOŚiGW,
• podpis: wniosek w GWD musi zostać podpisany przy użyciu kwalifikowanego podpisu elektronicznego,
• decydująca data: O zachowaniu terminu złożenia wniosku decyduje data jego wysłania przez GWD na skrzynkę podawczą NFOŚiGW w systemie ePUAP. Wnioski, które wpłyną po terminie, pozostawia się bez rozpoznania.

Kwestia kwalifikowalności podatku od towarów i usług (VAT) jest precyzyjnie uregulowana. Podatek VAT jest kosztem kwalifikowanym tylko i wyłącznie wtedy, gdy jest on faktycznie i ostatecznie ponoszony przez Beneficjenta, a Beneficjent nie ma prawnej możliwości odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego.

Należy podkreślić, że podatek VAT, który można odliczyć, nie może być uznany za kwalifikowany, nawet jeżeli nie został faktycznie odzyskany przez Beneficjenta. Oznacza to, że w sytuacji, gdy Beneficjent ma prawną możliwość odliczenia VAT, ale z niej rezygnuje, podatek ten nie stanowi kosztu kwalifikowanego w projekcie.

Tak, program dopuszcza finansowanie uzasadnionych elementów, które nie wynikają bezpośrednio z audytu energetycznego, ale realizują szersze cele Europejskiego Zielonego Ładu. Na ten cel można przeznaczyć do 15% całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Wsparcie może objąć m.in.:

• zwiększenie powierzchni zielonych np. zielone dachy, zielone ściany, usuwanie betonu wokół budynku,
• rozwój elektromobilności np. instalacja punktów ładowania pojazdów elektrycznych,
• gospodarka o obiegu zamkniętym np. systemy wykorzystania wody deszczowej,
• poprawa dostępności np. budowa pochylni dla osób niepełnosprawnych, montaż nowych, energooszczędnych wind,
• magazynowanie energii: montaż urządzeń do magazynowania energii elektrycznej,
• cyfryzacja budynku: instalacja systemów zarządzania budynkiem (BMS) i innych systemów sterowania,
• działania edukacyjne: podnoszenie świadomości użytkowników budynku w zakresie oszczędności energii.

Tak, wsparcie dla instalacji OZE jest integralną częścią programu. Celem jest nie tylko termomodernizacja, ale również wyposażenie budynków w źródła czystej energii. Kosztem kwalifikowanym może być zastosowanie urządzeń do produkcji ciepła lub energii elektrycznej z OZE, które zastępują w całości lub częściowo dotychczasowe źródło.

Wsparcie obejmuje w szczególności:

• kolektory słoneczne do wspomagania produkcji ciepłej wody,
• ogniwa fotowoltaiczne (systemy PV) do produkcji energii elektrycznej,
• pompy ciepła wykorzystujące energię geotermalną niskotemperaturową,
• instalacje mikrokogeneracji lub mikrotrigeneracji na potrzeby własne budynku.

Proces oceny wniosków jest dwuetapowy i konkurencyjny, a projekty oceniane są według kryteriów horyzontalnych i specyficznych.

• Etap 1: Ocena formalna:
  • wniosek jest oceniany pod kątem spełnienia kryteriów horyzontalnych obligatoryjnych,
  • ocena jest zero-jedynkowa ("spełnia / nie spełnia"),
  • na tym etapie możliwe jest jedno wezwanie do uzupełnienia braków,
  • niespełnienie któregokolwiek kryterium skutkuje odrzuceniem wniosku.
• Etap 2: Ocena merytoryczna:
  • do tego etapu trafiają wnioski, które pozytywnie przeszły Etap 1,
  • wniosek oceniany jest według kryteriów obligatoryjnych (specyficznych) oraz kryteriów rankingujących (horyzontalnych i specyficznych),
  • kryteria obligatoryjne również mają charakter zero-jedynkowy,
  • kryteria rankingujące są oceniane punktowo. Celem jest premiowanie projektów o pożądanych cechach, np. wysokiej efektywności energetycznej czy gotowości do realizacji,
  • minimalna liczba punktów wymagana do rekomendowania projektu do wsparcia wynosi 22 punkty,
  • na podstawie uzyskanej punktacji tworzona jest lista rankingowa projektów. Umieszczenie na liście nie jest gwarancją otrzymania dofinansowania; zależy to również od dostępnej alokacji środków.

Wniosek można złożyć na kilka sposobów:

• elektronicznie przez portal gov.pl lub bezpośrednio w Generatorze Wniosków o Dofinansowanie (GWD) na stronie NFOŚiGW,
• papierowo w urzędzie gminy (jeśli prowadzi punkt konsultacyjno-informacyjny) lub we właściwym terytorialnie WFOŚiGW,
• z pomocą operatora, co jest obowiązkowe przy najwyższym poziomie dofinansowania oraz przy prefinansowaniu.

Najlepszym źródłem informacji jest oficjalna strona programu czystepowietrze.gov.pl. Dodatkowo można skorzystać z:

• ogólnopolskiej infolinii: 22 340 40 80,
• punktów konsultacyjno-informacyjnych w gminach,
• właściwego Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW).

Jeśli budynek jest już wyposażony w źródło ciepła spełniające wymagania programu (np. kocioł 5. klasy), dofinansowanie można otrzymać wyłącznie na prace termomodernizacyjne, takie jak ocieplenie, wymiana okien, drzwi czy montaż wentylacji.

Nie, program nie finansuje przedsięwzięć w budynkach wykorzystywanych sezonowo.

Nie. Dofinansowanie przysługuje tylko na istniejące budynki/lokale, które zostały oddane do użytkowania. Koszty poniesione przed oddaniem budynku do użytkowania są niekwalifikowane.

Nie. W ramach nowej edycji programu nie udziela się dofinansowania na kotły gazowe.

Tak, NFOŚiGW oraz WFOŚiGW mają prawo do kontroli przedsięwzięcia zarówno w trakcie jego realizacji, jak i w 5-letnim okresie trwałości. Kontrola może dotyczyć zgodności wykonanych prac z umową oraz weryfikacji dokumentacji.

Okres trwałości wynosi 5 lat od daty zakończenia przedsięwzięcia. W tym czasie beneficjent nie może zmienić przeznaczenia budynku na niemieszkalny, zdemontować zainstalowanych urządzeń (chyba że wymienia je na nie gorsze) ani instalować dodatkowych, nieekologicznych źródeł ciepła.

Dotacja jest wypłacana w całości lub w maksymalnie trzech częściach po zrealizowaniu inwestycji (lub jej części). Podstawą wypłaty jest złożenie do WFOŚiGW wniosku o płatność wraz z wymaganymi dokumentami, takimi jak faktury i protokołu odbioru.

Tak, dotację z programu "Czyste Powietrze" można łączyć z ulgą termomodernizacyjną. Należy jednak pamiętać, że odliczeniu w ramach ulgi podlegają tylko te wydatki, które nie zostały sfinansowane z dotacji.

Program "Czyste Powietrze" nie promuje konkretnych firm, dlatego wybór wykonawcy należy do beneficjenta i odbywa się na jego ryzyko. Warto:

• sprawdzić doświadczenie i referencje firmy,
• zweryfikować, czy wykonawca działa na rynku od co najmniej roku (warunek przy prefinansowaniu),
• podpisać szczegółową umowę, najlepiej korzystając ze wzoru udostępnionego przez program,
• unikać akwizytorów i ofert, które wydają się zbyt dobre, by były prawdziwe.

Pierwszy koszt kwalifikowany (np. data wystawienia faktury) może być poniesiony nie wcześniej niż 6 miesięcy przed datą złożenia wniosku o dofinansowanie.

Operator to opiekun, który bezpłatnie wspiera beneficjenta na każdym etapie – od przygotowania wniosku, przez realizację, aż po rozliczenie inwestycji. Pomoc operatora jest obowiązkowa dla beneficjentów najwyższego poziomu dofinansowania oraz dla wszystkich, którzy korzystają z prefinansowania.

Prefinansowanie to forma dotacji, w której część środków (zaliczka do 35% wartości dotacji) jest wypłacana wykonawcy przed rozpoczęciem prac lub na ich początku. Jest dostępne dla beneficjentów uprawnionych do podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania i wymaga wsparcia operatora.

 Podstawowe dokumenty to:

• dokument potwierdzający prawo własności do nieruchomości (np. numer księgi wieczystej),
• zgoda współwłaścicieli (jeśli dotyczy),
• zgoda współmałżonka na zaciągnięcie zobowiązań,
• zaświadczenie o dochodach wydane przez urząd gminy (dla podwyższonego i najwyższego poziomu),
• dokument podsumowujący audyt energetyczny,
• umowy z wykonawcami (w przypadku wnioskowania o prefinansowanie).

Głównym celem programu jest poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Cel ten osiągany jest poprzez dofinansowanie wymiany starych, nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne, ekologiczne źródła ciepła oraz przez przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych w jednorodzinnych budynkach mieszkalnych.

Program zaleca konkretną kolejność prac, aby zapewnić maksymalną efektywność inwestycji:

• Etap I: Prace termoizolacyjne (wymiana okien i drzwi, ocieplenie ścian, dachu, stropu).
• Etap II: Modernizacja instalacji wewnętrznych (c.o., c.w.u., wentylacja).
• Etap III: Wymiana źródła ciepła.

Taka kolejność gwarantuje, że nowe źródło ciepła będzie odpowiednio dobrane do zmniejszonego zapotrzebowania budynku na energię.

Tak, po zakończeniu całego przedsięwzięcia należy sporządzić świadectwo charakterystyki energetycznej, które potwierdzi osiągnięcie zakładanego w audycie zmniejszenia zapotrzebowania na energię. Koszt jego wykonania również podlega dofinansowaniu.

Tak, audyt energetyczny jest obowiązkowy i musi być wykonany przed złożeniem wniosku. Jest to ekspertyza, która określa aktualne zużycie energii w budynku oraz wskazuje optymalny zakres prac termomodernizacyjnych niezbędnych do osiągnięcia wymaganego standardu energetycznego. Na jego wykonanie również można otrzymać dotację.

Wszystkie montowane urządzenia muszą być fabrycznie nowe i spełniać określone w programie normy. Na przykład:

• pompy ciepła powietrze/woda muszą mieć klasę efektywności energetycznej minimum A+,
• kotły zgazowujące drewno i na pellet (o podwyższonym standardzie) muszą charakteryzować się emisyjnością cząstek stałych ≤ 20 mg/m³ i posiadać klasę efektywności energetycznej minimum A+.

Lista Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) to prowadzony przez Instytut Ochrony Środowiska - PIB elektroniczny wykaz urządzeń i materiałów, które spełniają wymagania techniczne programu "Czyste Powietrze". Korzystanie z urządzeń z tej listy jest obowiązkowe przy wyborze pomp ciepła, kotłów zgazowujących drewno, kotłów na pellet oraz kolektorów słonecznych.

Nie, ale wpływa na wysokość dotacji. Jeśli w budynku prowadzona jest działalność gospodarcza na powierzchni do 30% powierzchni całkowitej, kwota dotacji jest proporcjonalnie pomniejszana. Jeśli działalność gospodarcza przekracza 30% powierzchni, przedsięwzięcie nie kwalifikuje się do dofinansowania.

Zasadniczo na jeden budynek/lokal mieszkalny można otrzymać jedno dofinansowanie w ramach nowej edycji programu. Jednakże, jeśli wcześniej korzystało się z programu (przed 22.04.2024 r.), można złożyć kolejny wniosek na ten sam budynek na inne, wcześniej niedofinansowane prace, pod warunkiem, że poprzednie przedsięwzięcie zostało zakończone i rozliczone.

Maksymalna kwota dofinansowania zależy od zakresu inwestycji oraz poziomu dofinansowania. Przykładowo, przy kompleksowej termomodernizacji i montażu gruntowej pompy ciepła, można uzyskać nawet do 170 100 zł na najwyższym poziomie dofinansowania. Szczegółowe maksymalne kwoty dotacji dla poszczególnych prac znajdują się w Załączniku nr 2 do programu.

Istnieją trzy poziomy dofinansowania, uzależnione od dochodów beneficjenta:

• Poziom podstawowy: do 40% kosztów kwalifikowanych. Dochód roczny wnioskodawcy nie może przekroczyć 135 000 zł.
• Poziom podwyższony: do 70% kosztów kwalifikowanych. Przeciętny miesięczny dochód na osobę w gospodarstwie domowym nie może przekroczyć 2250 zł (gospodarstwo wieloosobowe) lub 3 150 zł (gospodarstwo jednoosobowe).
• Poziom najwyższy: do 100% kosztów kwalifikowanych. Przeciętny miesięczny dochód na osobę nie może przekroczyć 1 300 zł (gospodarstwo wieloosobowe) lub 1800 zł (gospodarstwo jednoosobowe) , lub beneficjent ma ustalone prawo do zasiłku.

Beneficjentem może być osoba fizyczna, która jest właścicielem lub współwłaścicielem jednorodzinnego budynku mieszkalnego lub wydzielonego lokalu mieszkalnego z księgą wieczystą, przez okres co najmniej 3 lat przed złożeniem wniosku (warunek ten nie dotyczy nabycia nieruchomości w drodze spadku).

Nowa edycja programu, obowiązująca od 31 marca 2025 r., wprowadza kilka kluczowych zmian:

• obowiązkowy audyt energetyczny przed złożeniem wniosku, który określa zakres niezbędnych prac,
• wprowadzenie operatorów, którzy bezpłatnie pomogą Beneficjentom na podwyższonym i najwyższym poziomie dofinansowania,
• skierowanie większego wsparcia do osób ubogich energetycznie,
• obowiązek korzystania z listy Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) dla pomp ciepła, kotłów zgazowujących drewno, kotłów na pellet i kolektorów słonecznych.

Dotację można otrzymać na szeroki zakres prac, w tym na:

• wymianę starego pieca ("kopciucha") na nowe, efektywne źródło ciepła,
• modernizację instalacji centralnego ogrzewania (c.o.) i ciepłej wody użytkowej (c.w.u.),
• ocieplenie przegród budowlanych (ścian, dachu, podłóg),
• wymianę stolarki okiennej i drzwiowej oraz bram garażowych,
• montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacji),
• wykonanie audytu energetycznego i świadectwa charakterystyki energetycznej.

Program jest realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) we współpracy z szesnastoma wojewódzkimi funduszami (WFOŚiGW). Partnerami w realizacji są również gminy oraz nowo wprowadzeni operatorzy.

Program "Czyste Powietrze" jest realizowany w latach 2018-2032. Kluczowe terminy to:

• Podpisywanie umów z beneficjentami: do 31 grudnia 2030 r..
• Wydatkowanie środków przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW): do 31 grudnia 2032 r..

Celem programu jest wsparcie rozwoju indywidualnego ogrzewnictwa oraz energetyki prosumenckiej poprzez dofinansowanie zakupu i montażu pomp ciepła (powietrznych, wodnych i gruntowych) w nowych domach jednorodzinnych. Działania te mają na celu ograniczenie niskiej emisji, która powstaje w wyniku ogrzewania domów nieefektywnymi źródłami ciepła na paliwa kopalne, a także wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE).

Beneficjentem programu może być wyłącznie osoba fizyczna, która jest właścicielem lub współwłaścicielem nowego budynku mieszkalnego jednorodzinnego. Istotne jest, aby osoba składająca wniosek była wskazana w pozwoleniu na budowę, zgłoszeniu budowy lub nabyła budynek (np. poprzez kupno, darowiznę).

Program dotyczy wyłącznie "nowych" budynków jednorodzinnych. Oznacza to, że na dzień składania wniosku:

• nie złożono zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o pozwolenie na użytkowanie,
• albo złożono zawiadomienie o zakończeniu budowy lub wniosek o pozwolenie na użytkowanie nie wcześniej niż 1 stycznia 2021 roku.

Dodatkowo budynek musi spełniać podwyższony standard energetyczny.

Jest to kluczowy warunek uzyskania dofinansowania, który oznacza, że wartość wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (EP) na potrzeby ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej (EPH+W​) nie może przekraczać 55 kWh/(m² × rok) dla wniosków składanych od 2023 roku.

Dofinansowanie można uzyskać na zakup i montaż następujących rodzajów nowych pomp ciepła:

• Gruntowe pompy ciepła (typu grunt/woda, woda/woda) wraz z osprzętem.
• Pompy ciepła typu powietrze/woda wraz z osprzętem.
• Pompy ciepła typu powietrze/powietrze w systemie centralnym, który obsługuje cały budynek.

Wysokość dofinansowania jest uzależniona od rodzaju pompy ciepła i wynosi:

• pompy gruntowe: do 30% kosztów kwalifikowanych, ale nie więcej niż 21 000 zł.
• pompy powietrzne (powietrze/woda oraz powietrze/powietrze): do 30% kosztów kwalifikowanych, ale nie więcej niż 7 000 zł.

Posiadacze Karty Dużej Rodziny mogą liczyć na wyższe wsparcie – do 45% kosztów kwalifikowanych.

Do kosztów kwalifikowanych zalicza się wydatki poniesione między 1 stycznia 2021 r. a 31 grudnia 2026 r. Obejmują one:

• koszty zakupu i montażu nowej pompy ciepła,
• koszt wykonania świadectwa charakterystyki energetycznej (jeśli jest wymagane),
• koszt wykonania dokumentacji geologicznej (w przypadku gruntowych pomp ciepła).

Koszty dokumentacji nie mogą przekroczyć 5% łącznych kosztów kwalifikowanych. Podatek VAT jest kosztem kwalifikowanym tylko wtedy, gdy beneficjent nie ma prawnej możliwości jego odliczenia.

W budynku, w którym instalowana jest pompa ciepła z dofinansowaniem, nie może znajdować się (ani nie będzie w okresie trwałości projektu, czyli przez 5 lat) żadne źródło ciepła na paliwo stałe. Dopuszczalny jest kominek, ale tylko o funkcji rekreacyjnej lub ozdobnej, który nie posiada systemu dystrybucji gorącego powietrza ani płaszcza wodnego.

Instalowane urządzenia muszą spełniać określone normy:

• wszystkie pompy muszą być nowe (wyprodukowane w ciągu 24 miesięcy przed montażem),
• pompy gruntowe i powietrze/woda muszą posiadać klasę efektywności energetycznej minimum A++ (dla temperatury zasilania 55°C),
• pompy powietrze/powietrze muszą posiadać klasę efektywności energetycznej minimum A+ (dla klimatu umiarkowanego),
• pompy ciepła (z wyjątkiem typu powietrze/powietrze) muszą współpracować z wodnym ogrzewaniem niskotemperaturowym (o temperaturze zasilania do 35°C, np. ogrzewanie podłogowe).

Wnioski o dofinansowanie należy składać w trybie ciągłym od 29 kwietnia 2022 r. do 31 grudnia 2026 r., lub do wyczerpania środków. Wnioski składa się wyłącznie w formie elektronicznej poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD), dostępny na stronie NFOŚiGW. Wniosek musi być podpisany elektronicznie (profilem zaufanym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym).

Do wniosku należy dołączyć w formie elektronicznej m.in.:

• charakterystykę energetyczną budynku lub świadectwo charakterystyki energetycznej.
• fakturę lub równorzędny dokument księgowy za zakup i montaż pompy ciepła.
• kartę produktu i etykietę energetyczną zakupionej pompy.
• protokół odbioru prac wykonany na wzorze z programu.
• pozwolenie na budowę lub zgłoszenie budowy.
• w przypadku posiadania Karty Dużej Rodziny – jej skan.
• pełnomocnictwo (jeśli wniosek składa pełnomocnik).

Tak, program dopuszcza samodzielny montaż pompy ciepła. W takim przypadku wnioskodawca, jeśli posiada odpowiednie uprawnienia/kwalifikacje (np. nadane przez producenta urządzenia lub wynikające z przepisów prawa), sam podpisuje oświadczenia wykonawcy w protokole odbioru.

Dofinansowanie nie może być udzielone na inwestycję, która jest finansowana z innych środków publicznych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Wyjątkiem jest możliwość skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej. W takim przypadku kwota odliczenia od podatku musi być pomniejszona o wartość otrzymanej dotacji.

Beneficjent jest zobowiązany do eksploatacji pompy ciepła w lokalizacji wskazanej we wniosku przez co najmniej 5 lat od dnia otrzymania dofinansowania. W tym okresie musi również odpowiednio promować inwestycję. W budynku nie może pojawić się źródło ciepła na paliwo stałe. NFOŚiGW ma prawo do kontroli inwestycji na każdym etapie, również w okresie jej trwałości.

Jeśli wniosek zawiera błędy lub braki, NFOŚiGW wzywa wnioskodawcę (drogą mailową) do jego uzupełnienia lub poprawy. Na etapie oceny według kryteriów dopuszczających możliwe jest jednokrotne uzupełnienie wniosku w terminie do 10 dni roboczych od otrzymania wezwania. Korektę składa się wyłącznie poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD). Brak poprawy w wyznaczonym terminie skutkuje odrzuceniem wniosku. 

Wnioskodawcą może być osoba fizyczna, która wytwarza energię elektryczną na własne potrzeby i jest stroną umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii, regulującej wprowadzanie energii do sieci. Wnioskodawcą musi być osoba wskazana w zaświadczeniu OSD (Operatora Sieci Dystrybucyjnej) jako Prosument. Nie może być to osoba, która zawarła umowę w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą pod tym samym adresem, co adres instalacji.

Tak, wniosek może być złożony, ale wyłącznie za pośrednictwem Pełnomocnika. Warunkiem jest posiadanie przez Wnioskodawcę ważnego paszportu (ważnego jeszcze przez co najmniej 18 miesięcy od dnia składania wniosku) oraz konta w banku zlokalizowanym na terytorium Polski. Numer paszportu należy wpisać w formularzu wniosku.

Tak, jest to możliwe, pod warunkiem, że umowa kompleksowa (lub umowa sprzedaży energii) oraz cała dokumentacja (faktury, potwierdzenia zapłaty) są wystawione na osobę fizyczną, a nie na firmę. Stroną umowy z zakładem energetycznym nie może być osoba prowadząca działalność gospodarczą.

Okres kwalifikowalności kosztów trwa od 01.01.2021 r. do 31.12.2027 r.. Oznacza to, że wszystkie wydatki na zakup i montaż instalacji oraz urządzeń dodatkowych muszą być poniesione w tym okresie. Poniesienie jakiegokolwiek kosztu przed 01.01.2021 r. wyklucza możliwość uzyskania dofinansowania. Dofinansowanie udzielane jest wyłącznie na przedsięwzięcia zakończone przed dniem złożenia wniosku.

Limity mocy zależą od daty zgłoszenia instalacji do przyłączenia:

• od 2 kW do 10 kW – dla mikroinstalacji zgłoszonej do przyłączenia do dnia 31.07.2024 r..
• od 2 kW do 20 kW – dla mikroinstalacji zgłoszonej do przyłączenia od dnia 01.08.2024 r..

Nie. Program nie dopuszcza montażu mikroinstalacji fotowoltaicznej na budynkach, których dachy pokryte są materiałami zawierającymi azbest. Przed montażem instalacji należy dokonać całkowitej wymiany poszycia dachowego.

Nie podlegają dofinansowaniu przedsięwzięcia polegające na zwiększeniu mocy już istniejącej mikroinstalacji, na którą otrzymano dotację w ramach programu "Mój Prąd". Jeśli jednak Wnioskodawca nie otrzymał wcześniej dofinansowania, a instalacja spełnia warunki programu, może zgłosić ją do dofinansowania po rozbudowie, przedstawiając komplet dokumentów dla całej instalacji (na całkowitą moc).

Nie można uzyskać dofinansowania na mikroinstalację fotowoltaiczną, która została już sfinansowana z innych środków publicznych. Możliwe jest natomiast ubieganie się o dofinansowanie wyłącznie na dodatkowe elementy (magazyn energii, magazyn ciepła), pod warunkiem, że te urządzenia nie były finansowane z innych środków publicznych, a instalacja PV spełnia warunki programu. Skorzystanie z ulgi w podatku rolnym również wyklucza udział w programie "Mój Prąd" na ten sam zakres.

Wysokość dofinansowania zależy od grupy Wnioskodawców i zakresu inwestycji:

• dla Wnioskodawców w systemie net-billing, którzy nie korzystali wcześniej z dofinansowania: do 7 000 zł na instalację PV z urządzeniem dodatkowym i łącznie do 28 000 zł na jednego Beneficjenta.
• dla Wnioskodawców przechodzących z net-metering na net-billing (bez wcześniejszego dofinansowania): do 7 000 zł na PV z urządzeniem dodatkowym, łącznie do 28 000 zł.
• dla Wnioskodawców, którzy otrzymali już dofinansowanie do PV: do 3 000 zł dodatkowego dofinansowania na PV (pod pewnymi warunkami) oraz dofinansowanie na urządzenia dodatkowe, łącznie do 24 000 zł.

Program przewiduje dofinansowanie do:

• magazynów energii elektrycznej: akumulator o pojemności minimalnej 2 kWh.
• magazynów ciepła: m.in. zasobniki c.w.u. zasilane przez pompę ciepła lub kocioł elektryczny, bufory ciepła, pompy ciepła typu powietrze/woda do c.w.u.. Minimalna pojemność to 20 dm³.

Nie. W naborze MP6 dofinansowanie obejmuje tylko pompy ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.). Jeżeli pompa ciepła, zgodnie ze swoją specyfikacją techniczną, może być wykorzystywana również do C.O., wyklucza to możliwość otrzymania na nią dofinansowania.

Opłacenie faktur można potwierdzić za pomocą jednego z następujących dokumentów:

• potwierdzenie dokonania przelewu (ze statusem "zrealizowana").
• dokument KP (kasa przyjmie) podpisany przez osobę przyjmującą gotówkę.
• oświadczenie wykonawcy/sprzedawcy o otrzymaniu płatności.
• oświadczenie Wnioskodawcy (Grantobiorcy) o dokonaniu płatności. Adnotacja "opłacono" na fakturze lub umowa kredytowa nie są wystarczającym potwierdzeniem.

Nie. Falownik (inwerter) jest integralną częścią mikroinstalacji PV, a jego koszt nie może być doliczony do kosztu magazynu energii. Wymiana falownika nie jest kosztem kwalifikowanym w naborze MP6.

Wnioski składa się wyłącznie w wersji elektronicznej za pośrednictwem Generatora Wniosków o Dofinansowanie (GWD), dostępnego na stronie http://gwd.nfosigw.gov.pl. Wnioski złożone w formie papierowej są odrzucane i odsyłane do Wnioskodawcy.

Nabór wniosków trwa od 02.09.2024 r. do 29.08.2025 r. lub do wyczerpania środków. W przypadku zmiany regulaminu, nowy termin może obowiązywać od 16.07.2025 r. do 31.10.2025 r. (należy śledzić aktualne ogłoszenia na stronie mojprad.gov.pl).

Do kluczowych załączników należą:

• kopia faktury lub paragonu imiennego za zakup i/lub montaż instalacji i urządzeń.
• dowód zapłaty faktury/paragonu.
• zaświadczenie OSD potwierdzające przyłączenie mikroinstalacji do sieci.
• pełnomocnictwo (jeśli wniosek składa pełnomocnik).
• protokół odbioru prac (dla magazynów energii/ciepła).
• dokument potwierdzający numer rachunku bankowego.

Brak zaświadczenia OSD potwierdzającego przyłączenie mikroinstalacji do sieci skutkuje odrzuceniem wniosku bez oceny pozostałych dokumentów.

Tak, wniosek może złożyć ustanowiony Pełnomocnik. Należy dołączyć do wniosku dokument pełnomocnictwa sporządzony na aktualnie obowiązującym wzorze. W przypadku składania wniosku przez pełnomocnika, obligatoryjnie należy podać dwa adresy e-mail: Pełnomocnika i Wnioskodawcy.

W przypadku stwierdzenia błędów, NFOŚiGW wzywa Wnioskodawcę do uzupełnienia lub poprawy wniosku drogą elektroniczną. Na poprawę błędów merytorycznych (np. brak faktury) jest 10 dni roboczych. Na poprawę błędów nie merytorycznych (np. błąd w numerze PESEL) jest do 140 dni roboczych. Przekroczenie terminu na pierwszą poprawę skutkuje odrzuceniem wniosku.

Przewidywany termin rozpatrzenia prawidłowo złożonego wniosku (niewymagającego uzupełnień) wynosi 140 dni roboczych (lub 200 dni roboczych wg regulaminu obowiązującego od 16.07.2025). Jest to termin instrukcyjny i może ulec wydłużeniu w zależności od liczby złożonych wniosków.

Należy poinformować NFOŚiGW mailowo (na adres mp6@nfosigw.gov.pl) , załączając m.in. skrócony odpis aktu zgonu oraz dokument potwierdzający prawo do instalacji nowego Wnioskodawcy (np. przepisana umowa kompleksowa, akt dziedziczenia). Wniosek zostanie skierowany do poprawy w celu aktualizacji danych.

W takiej sytuacji dofinansowanie nie zostanie udzielone pierwotnemu Wnioskodawcy. Można jednak umożliwić nowemu nabywcy otrzymanie dotacji, informując o tym NFOŚiGW i przesyłając odpowiednie dokumenty (m.in. dokument zbycia/nabycia, aneks do umowy kompleksowej). Wniosek zostanie skierowany do poprawy w celu zmiany danych Wnioskodawcy.

Beneficjent jest zobowiązany do eksploatacji wszystkich dofinansowanych instalacji i urządzeń przez co najmniej 5 lat od dnia wypłaty dofinansowania, w lokalizacji wskazanej we wniosku. W tym okresie nie można m.in. zmieniać przeznaczenia budynku, demontować instalacji (z wyjątkiem wymiany wadliwych urządzeń) ani jej odsprzedać.

Beneficjent ma obowiązek prowadzenia działań informacyjno-promocyjnych. Może (ale nie musi) umieścić w widocznym miejscu trwałą tablicę informacyjną o otrzymanym dofinansowaniu.

Nie. Dotacje udzielone w ramach programu korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego, co oznacza, że otrzymanych środków nie trzeba wykazywać w rocznym zeznaniu PIT.

Tak. Dofinansowaniu podlega mikroinstalacja, która musi zostać podłączona do sieci energetycznej. Systemy działające jako off-grid (niepodłączone do sieci) nie kwalifikują się do dofinansowania.

To zależy od daty zgłoszenia przyłączenia:

• Tak, jeśli instalacja PV została zgłoszona do przyłączenia do sieci do dnia 31.07.2024 r..
• Nie, jeśli instalacja PV została zgłoszona do przyłączenia od dnia 01.08.2024 r. W takim przypadku obligatoryjnie należy zgłosić co najmniej jeden element dodatkowy (magazyn energii lub magazyn ciepła).

Faktura powinna być wystawiona na Beneficjenta. Jeśli jednak jest wystawiona na inną osobę (np. współmałżonka), a dane pozwalają na powiązanie jej z inwestycją, taka faktura może zostać uznana. Należy wtedy na fakturze umieścić odręczną adnotację wyjaśniającą sytuację, podpisaną przez Beneficjenta.

Jeśli małżonków łączy ustawowa wspólność majątkowa, koszty montażu wykonanego przez firmę współmałżonka nie są kwalifikowane. W takim przypadku można dołączyć jedynie faktury na zakup materiałów i zaznaczyć we wniosku montaż samodzielny. Sytuacja jest inna w przypadku rozdzielności majątkowej, którą należy udokumentować.

Komunikacja odbywa się wyłącznie drogą elektroniczną na adresy e-mail wskazane we wniosku. Korespondencja jest wysyłana z adresu mp6@nfosigw.gov.pl. Wnioskodawca ma obowiązek monitorować swoją skrzynkę e-mail, w tym folder SPAM.

Głównym celem programu jest rozwój energetyki prosumenckiej w obszarze mikroelektrowni wiatrowych. Program wspiera zakup i montaż przydomowych siłowni wiatrowych, również w połączeniu z magazynami energii elektrycznej. Ma to przyczynić się do wzrostu udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w finalnym zużyciu energii, zwiększenia autokonsumpcji wytworzonej energii oraz propagowania OZE.

Beneficjentem programu może być osoba fizyczna, która jest właścicielem bądź współwłaścicielem budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku. Osoba ta musi spełniać jeden z poniższych warunków:

• Wytwarzać energię elektryczną na własne potrzeby w mikroinstalacji on-grid (przyłączonej do sieci) i mieć zawartą umowę kompleksową lub umowę sprzedaży energii z operatorem sieci.
• Wytwarzać energię elektryczną na własne potrzeby w mikroinstalacji off-grid (nieprzyłączonej do sieci).

Program skierowany jest do odbiorców indywidualnych, a nie do przedsiębiorców czy rolników, którzy mogą skorzystać z innych dedykowanych programów.

• Budżet programu: wynosi do 400 000 000 zł na bezzwrotne formy dofinansowania.
• Terminy naboru: nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Rozpoczął się 17.06.2024 r. i potrwa do 31.12.2028 r. lub do wyczerpania alokacji środków.
• Podpisywanie umów: będzie realizowane do 31.12.2028 r..
• Wydatkowanie środków: przewidziane jest do 31.12.2029 r..

Dofinansowanie ma formę dotacji i pokrywa do 50% kosztów kwalifikowanych.

• maksymalna kwota na jedną mikroinstalację wiatrową wynosi 30 000 zł,
• jednocześnie kwota dofinansowania nie może przekroczyć 5 000 zł na każdy 1 kW mocy zainstalowanej turbiny.

Tak, program przewiduje dofinansowanie na towarzyszące magazyny energii elektrycznej. Montaż magazynu nie jest obowiązkowy:

• dofinansowanie na magazyn energii wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych,
• maksymalna kwota na jeden magazyn to 17 000 zł,
• jednocześnie kwota dofinansowania nie może przekroczyć 6 000 zł na każdą 1 kWh pojemności magazynu,
• minimalna pojemność kwalifikującego się magazynu to 2 kWh.

Nie można wnioskować o dofinansowanie samego magazynu energii; podstawą jest instalacja elektrowni wiatrowej. Maksymalna łączna dotacja na zestaw (turbina + magazyn) wynosi 47 000 zł.

Wniosek o dofinansowanie można złożyć wyłącznie po zakończeniu inwestycji. Inwestycję uznaje się za zakończoną, gdy:

• dokonano w całości zapłaty za wszystkie elementy wymienione na fakturach lub paragonach imiennych,
• wszystkie urządzenia zostały trwale podłączone i uruchomione,
• dokonano odpowiednich zgłoszeń lub poinformowano odpowiednie instytucje o zrealizowanej inwestycji.

Okres kwalifikowalności kosztów, czyli okres, w którym poniesione wydatki mogą zostać zrefundowane, trwa od 30.06.2023 r. do 31.12.2028 r.. Rozpoczęcie inwestycji jest rozumiane jako data poniesienia pierwszego kosztu (opłacenia pierwszej faktury), data przyłączenia mikroinstalacji (potwierdzona przez OSD) lub data montażu (z protokołu odbioru) – w zależności od tego, która z tych dat jest najwcześniejsza.

Mikroinstalacja wiatrowa objęta dofinansowaniem musi spełniać następujące warunki techniczne:

• moc zainstalowana: musi wynosić od 1 kW do 20 kW,
• wysokość całkowita: nie może przekraczać 30 metrów,
• minimalny czas użytkowania: mikroinstalacja powinna być użytkowana przez co najmniej 1000 godzin rocznie.

Tak, wszystkie współfinansowane urządzenia muszą być nowe i fabrycznie zapakowane. Dodatkowo, muszą być wyprodukowane w ciągu maksymalnie 24 miesięcy przed dniem montażu.

Do kosztów kwalifikowanych zalicza się:

• zakup i montaż mikroinstalacji wiatrowej wraz z osprzętem, takim jak inwerter, licznik, zabezpieczenia, okablowanie czy maszt,
• zakup i montaż magazynu energii z oprzyrządowaniem i okablowaniem,
• koszt wykonania dokumentacji projektowej niezbędnej do realizacji inwestycji, jednak nie więcej niż 10% całkowitych kosztów kwalifikowanych,
• podatek VAT, ale tylko wtedy, gdy beneficjent nie ma prawnej możliwości jego odliczenia.

Wniosek o dofinansowanie składa się wyłącznie w wersji elektronicznej poprzez platformę Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD), dostępną pod adresem https://gwd.nfosigw.gov.pl. Pozostawienie wniosku w GWD bez jego elektronicznego podpisania i wysłania nie jest równoznaczne ze złożeniem wniosku.

Nie. Dokumenty w ramach programu "Moja elektrownia wiatrowa" muszą być składane wyłącznie w formie elektronicznej. Nie ma możliwości przesyłania dokumentów w wersji papierowej. Wnioski nadesłane w takiej formie będą odsyłane bez rejestracji.

Do wniosku należy dołączyć komplet wymaganych załączników w formie elektronicznej. Ich lista zależy od specyfiki inwestycji, a najważniejsze z nich to:

• faktura lub faktury dokumentujące zakup i montaż instalacji,
• potwierdzenie dokonania płatności za faktury,
• protokół odbioru końcowego (wzór stanowi załącznik nr 2 do programu),
• zaświadczenie Operatora Sieci Dystrybucyjnej (OSD) – wymagane dla instalacji on-grid, niedołączenie tego dokumentu (jeśli jest wymagany) skutkuje automatycznym odrzuceniem wniosku,
• karta katalogowa generatora (turbiny),
• pełnomocnictwo, jeżeli wniosek jest składany przez pełnomocnika,
• zgoda wszystkich współwłaścicieli nieruchomości na realizację inwestycji – jeśli dotyczy.

Tak. Wypełniony w systemie GWD wniosek musi zostać podpisany elektronicznie. Można to zrobić na dwa sposoby:

1. Używając Profilu Zaufanego platformy ePUAP.
2. Używając cyfrowego  podpisu kwalifikowanego.

Po podpisaniu wniosek należy wysłać elektronicznie do NFOŚiGW z poziomu systemu GWD.

Proces rozpatrywania wniosku składa się z kilku etapów:

1. Rejestracja wniosku w systemach NFOŚiGW.
2. Ocena według kryteriów dostępu (np. terminowość, kompletność).
3. Ocena według kryteriów jakościowych dopuszczających (np. zgodność technicznai z programem).Na etapach oceny możliwe jest jednokrotne wezwanie do uzupełnienia braków lub poprawienia błędów w terminie 10 dni roboczych.
4. Kontrola prawidłowości oceny.
5. Umieszczenie wniosku na liście projektów zakwalifikowanych do dofinansowania.
6. Podjęcie uchwały o dofinansowaniu przez Zarząd NFOŚiGW.
7. Zawiadomienie o przyznaniu dotacji i zawarcie umowy.

Regulamin naboru wniosków określa orientacyjne terminy na poszczególne etapy. Na przykład, ocena wniosku wg kryteriów dostępu i jakościowych powinna zająć do 60 dni roboczych od daty rejestracji. Wypłata dofinansowania powinna nastąpić do 10 dni roboczych od zawarcia umowy. Należy jednak pamiętać, że wskazane w regulaminie terminy mają charakter instrukcyjny i ich naruszenie nie stanowi podstawy do roszczeń ze strony Wnioskodawcy.

Beneficjent jest zobowiązany do eksploatacji mikroinstalacji i innych dofinansowanych urządzeń przez co najmniej 5 lat od dnia wypłaty dofinansowania. W tym okresie (zwanym okresem trwałości) beneficjent nie może m.in.:

• zdemontować instalacji (z wyjątkiem wymiany wadliwych urządzeń na nowe, o nie gorszych parametrach),
• zmienić lokalizacji inwestycji,
• odsprzedać lub zastawić dofinansowanych urządzeń,
• zmienić przeznaczenia budynku z mieszkalnego na inny.

Niedotrzymanie tych warunków grozi wypowiedzeniem umowy i koniecznością zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami.

Dofinansowanie w ramach programu "Moja elektrownia wiatrowa" nie może być udzielone na inwestycje, które zostały już sfinansowane lub zrealizowane z innych środków publicznych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Jedynym wyjątkiem jest możliwość jednoczesnego skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej, jeśli dotyczy ona danej inwestycji.

Nie. Program "Moja elektrownia wiatrowa" jest skierowany wyłącznie do osób fizycznych na cele mieszkaniowe. Przedsiębiorcy i rolnicy nie mogą być jego beneficjentami i powinni szukać wsparcia w innych dedykowanych programach, takich jak "Agroenergia" czy "Energia dla wsi".

Tak. Odrzucenie wniosku na etapie oceny nie stanowi przeszkody do ponownego ubiegania się o dofinansowanie tej samej inwestycji w ramach tego samego naboru. Wnioskodawca może złożyć nowy, poprawiony wniosek. Ponadto, w przypadku odrzucenia wniosku, Wnioskodawcy przysługuje jednorazowe prawo do zwrócenia się pisemnie do NFOŚiGW o powtórną ocenę wniosku w terminie 5 dni roboczych od otrzymania informacji o odrzuceniu. Wniosek o powtórną ocenę należy składać na dedykowany adres e-mail: mew.odwolania@nfosigw.gov.pl.

Głównym celem programu jest ochrona zasobów wody i minimalizacja skutków suszy w Polsce. Cel ten jest realizowany poprzez zwiększenie retencji wody na terenach prywatnych nieruchomości, na których znajdują się budynki mieszkalne jednorodzinne. Program wspiera finansowo budowę instalacji do gromadzenia i wykorzystywania wód opadowych i roztopowych.

Beneficjentem końcowym programu może być osoba fizyczna, która jest właścicielem, współwłaścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, na której zlokalizowany jest budynek mieszkalny jednorodzinny. Dofinansowanie nie przysługuje w przypadku nieruchomości, dla której już wcześniej udzielono wsparcia z programu "Moja Woda".

• Współwłasność: w przypadku, gdy nieruchomość ma kilku właścicieli, wniosek składa jeden z nich, ale musi posiadać pisemną zgodę i pełnomocnictwa od wszystkich pozostałych współwłaścicieli.
• Domy w budowie: o dotację mogą ubiegać się również właściciele nieruchomości, na których budowa domu jednorodzinnego jest w trakcie lub dopiero w planach. Warunkiem kluczowym jest jednak, aby budynek został oddany do użytkowania (poprzez decyzję o pozwoleniu na użytkowanie lub uprawomocnienie zgłoszenia) przed dniem złożenia dokumentów do wypłaty dofinansowania.

Dofinansowanie ma formę dotacji i może wynieść maksymalnie 80% kosztów kwalifikowanych. Wysokość dotacji nie może jednak przekroczyć 6 000,00 zł na jedno przedsięwzięcie w ramach naboru ogłoszonego w 2023 roku.

Ważne: Jeśli faktyczny koszt inwestycji będzie wyższy niż zakładano we wniosku, kwota dotacji nie ulegnie zmianie, a zwiększy się jedynie wkład własny beneficjenta. Natomiast w przypadku poniesienia niższych kosztów, kwota dotacji zostanie proporcjonalnie zmniejszona i nie przekroczy 80% udokumentowanych wydatków.

Tak, aby przedsięwzięcie kwalifikowało się do dofinansowania, jego minimalna wartość, obejmująca wyłącznie koszty kwalifikowane, musi wynosić 2 000,00 zł.

Dofinansowanie obejmuje zakup, dostawę, montaż, budowę, rozbudowę oraz uruchomienie instalacji, które pozwalają na zatrzymanie i zagospodarowanie wody opadowej lub roztopowej na terenie nieruchomości. Do kosztów kwalifikowanych zalicza się:

• instalacje do zbierania wód: np. łapacze, wpusty, osadniki rynnowe, odwodnienie liniowe oraz przewody odprowadzające wody opadowe (z wyłączeniem rynien i rur spustowych),
• instalacje do magazynowania wód: szczelne zbiorniki podziemne i nadziemne o łącznej minimalnej pojemności 2m3,
• instalacje do retencji w gruncie: np. studnie chłonne, drenaż, skrzynki rozsączające, zbiorniki otwarte czy rozszczelnienie powierzchni nieprzepuszczalnych,
• instalacje do retencji na dachach: tzw. "zielone dachy" (kwalifikowana jest tylko warstwa drenażowa, bez kosztów nasadzeń),
• instalacje do wykorzystania zgromadzonej wody: np. pompy, filtry, zraszacze, sterowniki, przewody i inne elementy systemu nawadniania,
• usługa koparki: koszt wynajęcia koparki w celu wykonania wykopu pod zbiornik jest kosztem kwalifikowanym.

Program precyzyjnie określa katalog wydatków, które nie podlegają refundacji. Należą do nich między innymi:

• zakup i montaż orynnowania (rynny i rury spustowe),
• wykonanie studni głębinowych,
• zakup i ułożenie kostki brukowej lub innych powierzchni utwardzonych (z wyjątkiem podłoża pod zbiornik),
• koszty opracowania dokumentacji projektowej,
• opłaty administracyjne i pozwolenia,
• koszty nadzoru inwestorskiego lub kierownika budowy,
• zakup elementów małej architektury, ozdób do oczka wodnego (np. fontann), roślin i oświetlenia,
• zakup basenów rekreacyjnych, jacuzzi, bani i balii,
• zakup komponentów, które nie są trwale związane z instalacją, np. konewek, wiader czy myjek ciśnieniowych.
• wycena pracy własnej beneficjenta.

Pełna lista wydatków niekwalifikowanych znajduje się w dedykowanych wytycznych programu.

Tak, program wymaga, aby łączna (sumaryczna) pojemność szczelnych zbiorników do magazynowania wody (nadziemnych lub podziemnych) wynosiła co najmniej 2m3 (2000 litrów).

Wniosek o dofinansowanie należy złożyć przed rozpoczęciem lub w trakcie realizacji inwestycji. Kluczowym warunkiem jest, aby przedsięwzięcie nie było zakończone na dzień składania wniosku do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). Data zakończenia inwestycji to data podpisania protokołu odbioru końcowego lub data podpisania oświadczenia o samodzielnym wykonaniu prac.

Dla naboru trwającego od 2023 roku obowiązują następujące terminy:

• Okres kwalifikowalności kosztów: od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2024 r.. Oznacza to, że refundacji podlegają wyłącznie faktury i rachunki wystawione w tym okresie.
• Zakończenie realizacji przedsięwzięcia: inwestycja musi być zakończona najpóźniej do 30 czerwca 2024 r..
• Złożenie dokumentów do wypłaty: kompletne dokumenty rozliczeniowe należy złożyć w WFOŚiGW nie później niż do 31 lipca 2024 r..
• Wypłata środków: wypłata przyznanej dotacji przez WFOŚiGW nastąpi najpóźniej do 31 marca 2025 r..

Procedura składania wniosku jest dwuetapowa i odbywa się za pośrednictwem odpowiedniego dla danego województwa WFOŚiGW:

1. Wersja elektroniczna: należy zarejestrować konto na Portalu Beneficjenta właściwego WFOŚiGW, pobrać i wypełnić interaktywny formularz wniosku, a następnie przesłać go elektronicznie przez ten portal.
2. Wersja papierowa: po złożeniu wniosku online, należy go wydrukować, podpisać i dostarczyć w formie papierowej wraz z wymaganymi załącznikami do siedziby WFOŚiGW. Alternatywnie, podpisaną wersję można złożyć za pośrednictwem platformy ePUAP. O terminie złożenia wniosku decyduje data wpływu wersji papierowej lub na skrzynkę ePUAP.

Po złożeniu wniosku następuje jego ocena formalna i merytoryczna. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia, Wnioskodawca otrzymuje pismo z informacją o przyznaniu dofinansowania, co jest równoznaczne z zawarciem umowy. Dofinansowanie jest wypłacane w formie refundacji, czyli zwrotu poniesionych kosztów. Aby otrzymać środki, po zakończeniu inwestycji należy przedłożyć w WFOŚiGW komplet dokumentów rozliczeniowych, takich jak:

• opłacone faktury lub rachunki wystawione na Wnioskodawcę,
• protokół odbioru prac lub oświadczenie o samodzielnym montażu,
• dokumentacja fotograficzna z realizacji,
• druk zapotrzebowania na wypłatę środków.

Po pozytywnej weryfikacji dokumentów, środki przelewane są na rachunek bankowy wskazany we wniosku.

Beneficjent jest zobowiązany do realizacji zadania zgodnie z tym, co zadeklarował w złożonym wniosku. Wszelkie zmiany w zakresie rzeczowym inwestycji po zaakceptowaniu wniosku wymagają formy pisemnej i muszą być zgłoszone do WFOŚiGW. Zmiany te muszą być zgodne z ogólnymi zasadami programu.

Tak, dopuszczalny jest samodzielny montaż instalacji. Należy jednak pamiętać, że koszt pracy własnej nie jest kosztem kwalifikowanym i nie podlega refundacji. W przypadku montażu we własnym zakresie, dofinansowaniu podlegają jedynie koszty zakupu materiałów i urządzeń oraz ewentualne usługi specjalistyczne, np. wynajem koparki.

Tak. Program wymaga, aby na nieruchomości znajdował się budynek mieszkalny jednorodzinny, ale instalacja do zbierania wody opadowej może obejmować całą nieruchomość. Oznacza to, że można zbierać deszczówkę również z dachów budynków niemieszkalnych, takich jak garaże, warsztaty czy budynki gospodarcze, zlokalizowane na tej samej posesji.

Po zakończeniu inwestycji i otrzymaniu dotacji, beneficjent jest zobowiązany do utrzymania efektów projektu przez tzw. okres trwałości, który wynosi 3 lata od daty zakończenia przedsięwzięcia. W tym czasie należy:

• eksploatować instalację zgodnie z jej przeznaczeniem,
• zachować całą dokumentację związaną z projektem (wniosek, umowę, faktury, protokoły),
• umożliwić przedstawicielom WFOŚiGW przeprowadzenie kontroli zrealizowanego przedsięwzięcia.

Beneficjentami obu programów mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Warunkiem jest posiadanie tytułu prawnego do nieruchomości (np. własność, współwłasność, najem) położonej w granicach administracyjnych Wrocławia. Stan prawny nieruchomości musi być w pełni uregulowany.

Tak. Dotacja, zarówno w ramach komponentu "Kawka", jak i "Termokawka", przysługuje wyłącznie na nieruchomości położone w granicach administracyjnych Wrocławia.

Programy te, choć powiązane, dotyczą dwóch różnych zadań:

• Program "Kawka" koncentruje się na ochronie powietrza poprzez dofinansowanie trwałej likwidacji ogrzewania na paliwa stałe (tzw. "kopciuchów") i jego wymiany na jedno z proekologicznych źródeł ciepła.
• Program "Termokawka" skupia się na poprawie efektywności energetycznej budynków poprzez dofinansowanie wymiany starych okien zewnętrznych. Co istotne, jest on nierozerwalnie związany z programem "Kawka".

Nie, nie jest to możliwe. Zgodnie z regulaminem, dotacja na wymianę okien w ramach "Termokawki" może być udzielona wyłącznie na nieruchomości, w których:

• dokonano już zmiany systemu ogrzewania w ramach miejskich programów dotacyjnych (np. "Kawka"),
• lub złożono wniosek o dotację na zmianę systemu ogrzewania w ramach aktualnej edycji programu "Kawka".

Warunkiem wypłaty środków z "Termokawki" jest pozytywne rozliczenie dotacji na wymianę ogrzewania.

Tak, najemca może być beneficjentem. Wymagana jest jednak zgoda właściciela nieruchomości na realizację zadania (zarówno w przypadku wymiany pieca, jak i okien). Ponadto, jeśli tytuł prawny do nieruchomości (np. umowa najmu) jest zawarty na czas określony, musi on obejmować co najmniej 5 lat, licząc od końca roku, w którym planowana jest inwestycja.

Jeżeli nieruchomość ma więcej niż jednego właściciela, wszyscy współwłaściciele (beneficjenci) są zobowiązani do wyznaczenia jednego pełnomocnika, który będzie ich reprezentował w całym procesie – od złożenia wniosku, przez podpisanie umowy, aż po rozliczenie dotacji.

Dotacja na zmianę systemu ogrzewania udzielana jest w wysokości 100% poniesionych kosztów kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 8 000,00 zł na jedną nieruchomość.

Dotacji podlega wymiana w pełni sprawnych źródeł ciepła na paliwa stałe, które stanowią jedyne lub podstawowe źródło ogrzewania i zostały zainstalowane nie później niż 30 czerwca 2018 r.. Do likwidacji kwalifikują się m.in.: piece kaflowe, kotły c.o. na paliwo stałe, piece wolnostojące ("kozy"), kuchnie węglowe czy kominki.

Dofinansowanie można otrzymać na zamianę "kopciucha" na jedno z następujących źródeł ciepła:

• podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej,
• ogrzewanie gazowe,
• ogrzewanie elektryczne,
• ogrzewanie lekkim olejem opałowym,
• pompa ciepła,
• urządzenie wykorzystujące odnawialne źródło energii służące wyłącznie do ogrzewania nieruchomości.

Dotacja może pokryć szeroki zakres kosztów niezbędnych do realizacji inwestycji, w tym m.in.:

• demontaż starego ogrzewania (np. do 1 000 zł za piec kaflowy).
• zakup, montaż i uruchomienie nowego systemu ogrzewania.
• modernizację lub budowę systemów odprowadzania spalin i wentylacji.
• podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej w zakresie instalacji c.o. w lokalu.
• montaż instalacji gazowych lub elektrycznych niezbędnych dla nowego ogrzewania.
• koszt dokumentacji powykonawczej i nadzoru kierownika robót.

Tak, uchwała dopuszcza taką możliwość. W przypadku, gdy w lokalu istnieje już system niskoemisyjny, a system na paliwo stałe jest dodatkowym źródłem ciepła, można uzyskać dotację na samą likwidację "kopciucha". W takim przypadku kwota dotacji wynosi do 3 000,00 zł.

Dotacja na wymianę okien zewnętrznych wynosi do 5 000,00 zł na jedną nieruchomość, przy czym nie więcej niż 1 000,00 zł na wymianę jednego okna.

Dofinansowanie przysługuje na wymianę drewnianych okien zewnętrznych o określonej konstrukcji, takich jak:

• krosnowe (pojedyncze skrzydła z pojedynczą szybą).
• ościeżnicowe (podwójne skrzydła, otwierane na zewnątrz i do wewnątrz).
• skrzynkowe (podwójne skrzydła otwierane do środka).
• zespolone (podwójne skrzydła połączone śrubami).
• jednoramowe z szybami zespolonymi, ale wyprodukowane nie później niż 15 lat przed rokiem złożenia wniosku.

Tak. Zgodnie z regulaminem, w ramach realizacji zadania muszą zostać wymienione wszystkie okna zewnętrzne o konstrukcji wskazanej w regulaminie (patrz pytanie 13).

Kosztami kwalifikowanymi są wydatki konieczne do realizacji wymiany okien, w szczególności:

• koszt demontażu starych okien.
• koszt zakupu i montażu nowych okien zewnętrznych.
• koszt zakupu i montażu parapetów wewnętrznych i zewnętrznych.
• koszt innych elementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania okien, np. klamek.

Termin, miejsce oraz forma składania wniosków są co roku określane w ogłoszeniu o naborze. Ogłoszenie to publikowane jest w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia. Należy śledzić oficjalne komunikaty miasta.

Jest to jeden z najważniejszych warunków programu. Jakiekolwiek prace związane z realizacją zadania (zarówno wymianą pieca, jak i okien)nie mogą zostać rozpoczęte przed dniem podpisania umowy dotacyjnej. Dotacja nie może być również przeznaczona na refinansowanie wydatków poniesionych przed zawarciem umowy.

Po złożeniu kompletnego wniosku następuje jego weryfikacja. Kluczowym elementem jest "wizja lokalna" w nieruchomości. Jest to inspekcja przeprowadzana przez przedstawiciela Urzędu, która ma na celu potwierdzenie istnienia kwalifikującego się do wymiany ogrzewania na paliwo stałe ("Kawka") lub stanu okien ("Termokawka") i zgodności wniosku ze stanem faktycznym. Pozytywna weryfikacja jest warunkiem zawarcia umowy.

Beneficjent, podpisując umowę, zobowiązuje się do realizacji zadania w terminach w niej określonych. We wzorze wniosku widnieje zobowiązanie do wykonania zadania w terminie od 3 do 6 miesięcy, jednak nie później niż do dnia 31 października danego roku. Dokładne terminy są precyzowane w umowie dotacyjnej.

Nie. Dotacją objęte są wyłącznie urządzenia i materiały (np. nowe źródła ciepła, okna) fabrycznie nowe i zamontowane po raz pierwszy, które spełniają obowiązujące normy i są dopuszczone do użytkowania na terenie Polski.

Świadectwo charakterystyki energetycznej to dokument, który określa wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb energetycznych związanych z użytkowaniem budynku lub jego części. Obejmuje ono energię na cele ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia, a w przypadku budynków niemieszkalnych – również oświetlenia. Dokument ten, często nazywany certyfikatem energetycznym, pozwala ocenić jakość budynku pod względem jego energochłonności.

Głównym celem wprowadzenia obowiązku posiadania świadectw charakterystyki energetycznej jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie oraz zwiększanie świadomości społecznej w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budynkach. Świadectwo dostarcza obiektywnych informacji o standardzie energetycznym obiektu, co ma znaczenie dla właścicieli, najemców i nabywców, a także stanowi implementację prawa unijnego, w szczególności Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE.

Obowiązek zapewnienia sporządzenia świadectwa spoczywa na:

• Właścicielu lub zarządcy budynku (lub jego części).
• Osobie, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
• Osobie, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego.

Dotyczy to zarówno budynków zbywanych, wynajmowanych, jak i nowo wybudowanych oraz budynków zajmowanych przez organy administracji publicznej.

Świadectwo jest wymagane w następujących sytuacjach:

• sprzedaż nieruchomości – przy sporządzaniu aktu notarialnego umowy zbycia prawa własności budynku lub lokalu, a także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
• wynajem nieruchomości – przy zawarciu umowy najmu budynku lub jego części.
• zakończenie budowy – dla każdego nowo wybudowanego obiektu, przy zawiadomieniu o zakończeniu budowy lub wniosku o pozwolenie na użytkowanie.
• budynki publiczne – dla budynków o powierzchni użytkowej powyżej 250 m², zajmowanych przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej, w których dokonywana jest obsługa interesantów.

Tak, jest to obowiązkowe. Właściciel, zbywca lub wynajmujący ma obowiązek przekazać nabywcy lub najemcy ważne świadectwo charakterystyki energetycznej. Nabywca lub najemca nie może zrzec się tego prawa. Notariusz jest zobowiązany odnotować w akcie notarialnym fakt przekazania świadectwa, a w razie jego braku – pouczyć o grożącej karze grzywny.

Za niewykonanie obowiązku przekazania świadectwa przy sprzedaży lub najmie, a także za nieumieszczenie jego kopii w widocznym miejscu w budynkach do tego zobowiązanych, grozi kara grzywny. Wysokość grzywny może sięgać nawet 5000 zł. Tej samej karze podlega osoba sporządzająca świadectwo, która poświadcza w nim nieprawdę.

Świadectwa mogą sporządzać wyłącznie osoby wpisane do centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków, w wykazie osób uprawnionych. Aby uzyskać wpis, należy spełnić określone wymagania dotyczące wykształcenia (ukończone studia wyższe inżynierskie, architektoniczne lub pokrewne uzupełnione studiami podyplomowymi) lub posiadać uprawnienia budowlane.

Uprawnienia osoby sporządzającej świadectwo można zweryfikować w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków, prowadzonym przez ministra właściwego do spraw budownictwa. Rejestr jest publicznie dostępny online i zawiera wykaz osób uprawnionych do sporządzania świadectw. Każde świadectwo musi posiadać numer nadany w tym rejestrze.

Świadectwo charakterystyki energetycznej jest ważne przez 10 lat od dnia jego sporządzenia.

Świadectwo traci ważność przed upływem 10 lat, jeżeli w wyniku przeprowadzonych robót budowlano-instalacyjnych uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku lub jego części. Przykładowo, po przeprowadzeniu termomodernizacji, wymianie okien czy zmianie źródła ciepła, należy sporządzić nowy dokument, aby odzwierciedlał on aktualny standard energetyczny obiektu.

Do sporządzenia świadectwa niezbędne są następujące dokumenty i informacje:

• dokumentacja techniczna budynku (projekt architektoniczno-budowlany, projekty instalacji),
• informacje o konstrukcji przegród zewnętrznych (ściany, dach, stropodach), rodzaju i grubości ocieplenia,
• dane dotyczące stolarki okiennej i drzwiowej (rodzaj, współczynnik przenikania ciepła),
• informacje o systemie grzewczym (źródło ciepła, moc, sprawność), instalacji ciepłej wody użytkowej i wentylacji. W przypadku braku dokumentacji, audytor opiera się na inwentaryzacji technicznej wykonanej na miejscu.

Tak, wizja lokalna jest kluczowym elementem procesu. Metodologia wyznaczania charakterystyki energetycznej wymaga dokonania inwentaryzacji techniczno-budowlanej, która polega na zebraniu danych o obiekcie na miejscu. Pozwala to na weryfikację dokumentacji lub, w jej braku, na zebranie wszystkich niezbędnych informacji do wykonania obliczeń.

Sporządzenie świadectwa wyłącznie "online", bez wizji lokalnej, jest niezgodne z metodyką i rzetelną praktyką inżynierską. Audytor musi osobiście zweryfikować stan budynku, jego konstrukcję i instalacje, aby dokument był wiarygodny. Oferty świadectw online, opierające się jedynie na ankiecie, mogą prowadzić do wystawienia dokumentu opartego na niezweryfikowanych, a często błędnych danych, co naraża zarówno właściciela, jak i audytora na odpowiedzialność.

Świadectwo charakterystyki energetycznej składa się z kilku kluczowych elementów:

• dane identyfikacyjne budynku lub części budynku,
• szczegółową charakterystykę energetyczną, w tym wskaźniki rocznego zapotrzebowania na energię użytkową (EU), końcową (EK) oraz nieodnawialną energię pierwotną (EP),
• wskaźnik emisji CO2 oraz udział odnawialnych źródeł energii.
• zalecenia dotyczące możliwych do realizacji robót budowlano-instalacyjnych, które mogą poprawić charakterystykę energetyczną,
• oświadczenie osoby sporządzającej o wygenerowaniu dokumentu z centralnego rejestru.

• EU (energia użytkowa) – jest to ilość energii, która jest potrzebna do ogrzania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody. Odzwierciedla jakość izolacji cieplnej budynku oraz sprawność systemów. Im niższa wartość EU, tym budynek jest lepiej zaizolowany.
• EK (energia końcowa) – to ilość energii, którą faktycznie trzeba zakupić i dostarczyć do budynku (np. gazu, prądu, ciepła sieciowego), uwzględniając straty na przesyle i wytwarzaniu wewnątrz budynku. Wskaźnik ten jest bezpośrednio powiązany z kosztami eksploatacji.
• EP (energia pierwotna) – jest to wskaźnik, który określa, ile nieodnawialnej energii pierwotnej (paliw kopalnych) potrzeba do wyprodukowania i dostarczenia energii końcowej do budynku. Uwzględnia on współczynniki nakładu (wi) dla różnych nośników energii (np. prąd z sieci ma wysoki współczynnik, a energia z OZE – niski). Jest to kluczowy wskaźnik do oceny ekologiczności budynku.

Wskaźnik EP (Energii Pierwotnej) jest najważniejszym parametrem na świadectwie, ponieważ to jego maksymalna wartość jest regulowana przez przepisy Warunków Technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dla każdego nowego budynku wartość wskaźnika EP nie może przekroczyć wartości granicznej określonej w tych przepisach. Wskaźnik ten uwzględnia nie tylko efektywność samego budynku, ale także wpływ źródła ciepła i energii na środowisko naturalne poprzez tzw. współczynniki nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej (wi).

Tak, wynik świadectwa, a w szczególności wskaźniki EK i EP, ma coraz większy wpływ na wartość rynkową nieruchomości. Niskie wartości tych wskaźników oznaczają niższe koszty eksploatacji (ogrzewania, przygotowania c.w.u.), co jest istotnym argumentem dla potencjalnych nabywców lub najemców. Budynek o lepszej klasie energetycznej jest bardziej atrakcyjny na rynku.

Nie. Przy sprzedaży lub wynajmie pojedynczego lokalu (np. mieszkania) należy przekazać świadectwo sporządzone dla tego konkretnego lokalu (części budynku). Właściciel lokalu może uzyskać dokumentację techniczną budynku od zarządcy, aby ułatwić audytorowi sporządzenie certyfikatu dla lokalu.

Tak. Najemca ma prawo otrzymać kopię świadectwa charakterystyki energetycznej (lub jego wydruk) przy zawarciu umowy najmu. Jest to obowiązek ustawowy wynajmującego, którego niewypełnienie jest obarczone sankcją grzywny.

Nie. Budynki podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami są zwolnione z obowiązku sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej.

Świadectwo charakterystyki energetycznej jest elementem dokumentacji odbiorowej budynku. Inwestor (deweloper) ma obowiązek załączyć świadectwo do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub do wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie. W konsekwencji, przy sprzedaży lokalu w stanie deweloperskim, nabywca powinien otrzymać świadectwo.

Każde świadectwo jest rejestrowane i otrzymuje unikalny numer w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków. Jest to system teleinformatyczny prowadzony przez ministra właściwego ds. budownictwa. Właściciel lub zarządca obiektu ma obowiązek przechowywać świadectwo (wraz z pozostałą dokumentacją budynku) przez okres jego ważności.

Najważniejsza nowelizacja weszła w życie 28 kwietnia 2023 r. (na podstawie Ustawy z dnia 7 października 2022 r.). Kluczowe zmiany to:

• rozszerzenie obowiązku posiadania świadectwa na wszystkie przypadki najmu i sprzedaży (zniesienie wyjątków).
• obowiązek dołączania świadectwa do zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o pozwolenie na użytkowanie.
• wprowadzenie obowiązku umieszczania w ogłoszeniach o sprzedaży lub najmie informacji z świadectwa.
• zaostrzenie systemu kar za niewywiązywanie się z obowiązków.

• Świadectwo charakterystyki energetycznej jest dokumentem oceniającym budynek pod względem zużycia energii i przypisującym mu klasę energetyczną. Jego głównym celem jest informowanie.
• Audyt energetyczny to szczegółowa analiza techniczno-ekonomiczna, której celem jest wskazanie konkretnych, optymalnych rozwiązań modernizacyjnych (np. ocieplenie, wymiana źródła ciepła) wraz z oceną ich opłacalności. Audyt jest wymagany m.in. przy ubieganiu się o dofinansowanie, np. w programie "Czyste Powietrze" czy przy staraniu się o premię termomodernizacyjną.

W przypadku utraty dokumentu, należy zwrócić się do osoby uprawnionej, która go sporządziła, z prośbą o ponowne wygenerowanie z centralnego rejestru. System teleinformatyczny przechowuje wszystkie wystawione certyfikaty, dzięki czemu możliwe jest odtworzenie dokumentu w postaci papierowej lub elektronicznej.

Notariusz jest zobowiązany do odnotowania w akcie notarialnym faktu przekazania świadectwa charakterystyki energetycznej nabywcy. W przypadku, gdy sprzedający nie przekaże świadectwa, notariusz musi pouczyć go o ustawowym obowiązku oraz o grożącej za jego niedopełnienie karze grzywny.

Obowiązek sporządzenia świadectwa nie dotyczy:

• budynków przemysłowych oraz gospodarczych niewyposażonych w instalacje zużywające energię (z wyjątkiem oświetlenia),
• budynków mieszkalnych przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku (np. domki letniskowe),
• budynków wolnostojących o powierzchni użytkowej poniżej 50 m².

Największy wpływ na poprawę charakterystyki energetycznej mają następujące działania:

• termomodernizacja przegród zewnętrznych (ocieplenie ścian, dachu, stropodachu, podłogi na gruncie),
• wymiana stolarki okiennej i drzwiowej na nową, o niższym współczynniku przenikania ciepła,
• modernizacja systemu grzewczego (np. wymiana starego kotła na nowoczesny kocioł kondensacyjny, pompę ciepła),
• zastosowanie odnawialnych źródeł energii (np. instalacji fotowoltaicznej, kolektorów słonecznych),
• modernizacja systemu wentylacji (np. instalacja wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła - rekuperacji).

Tak. Jeżeli dla budynku lub jego części zostało sporządzone świadectwo, w ogłoszeniu lub reklamie dotyczącej zbycia lub najmu należy podać wskaźniki rocznego zapotrzebowania na energię (użytkową, końcową, pierwotną), udział OZE oraz wielkość emisji CO2. Jest to obowiązek ustawowy.

Audyt energetyczny to specjalistyczne opracowanie, które szczegółowo określa zakres oraz parametry techniczne i ekonomiczne planowanego przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Jego nadrzędnym celem jest wskazanie optymalnego rozwiązania pod względem kosztów realizacji oraz oszczędności energii. Audyt stanowi jednocześnie założenia do projektu budowlanego i jest kluczowym dokumentem przy ubieganiu się o dofinansowanie, np. w formie premii termomodernizacyjnej.

Choć oba dokumenty dotyczą energetyki budynków, pełnią zupełnie inne funkcje:

• Audyt energetyczny jest opracowaniem projektowym. Analizuje stan obecny budynku w celu zarekomendowania konkretnych, opłacalnych ulepszeń (np. ocieplenie, wymiana okien, modernizacja systemu grzewczego). Jest niezbędny do zaplanowania inwestycji i uzyskania na nią wsparcia finansowego.
• Świadectwo charakterystyki energetycznej to dokument o charakterze informacyjnym, który określa jakość energetyczną istniejącego budynku lub jego części. Jest wymagane przy sprzedaży lub wynajmie nieruchomości. Nie zawiera propozycji modernizacji, a jedynie klasyfikuje budynek pod względem zużycia energii, m.in. poprzez wskaźnik EP (rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną).

Audyt energetyczny może obejmować analizę następujących przedsięwzięć termomodernizacyjnych:

• ulepszenia skutkujące zmniejszeniem zapotrzebowania na energię do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach,
• modernizacje prowadzące do zmniejszenia strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych i zasilających je źródłach ciepła,
• wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją lokalnego źródła, co prowadzi do zmniejszenia kosztów pozyskania ciepła,
• całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne (OZE) lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji.

.

Tak, audyt energetyczny jest warunkiem koniecznym do uzyskania premii termomodernizacyjnej. Inwestorowi przysługuje premia na spłatę części kredytu, jeżeli z audytu energetycznego wynika, że realizacja przedsięwzięcia spowoduje określone oszczędności energii.

Prawidłowo sporządzony audyt energetyczny musi mieć ściśle określoną strukturę i zawartość, która obejmuje między innymi:

• stronę tytułową z danymi budynku, inwestora i audytora,
• dane ogólne budynku, w tym przeznaczenie, dane techniczne i informacje o systemach instalacyjnych,
• ocenę stanu technicznego budynku, obejmującą analizę przegród budowlanych oraz instalacji,
• analizę możliwych przedsięwzięć termomodernizacyjnych wraz z oceną ich opłacalności,
• wskazanie optymalnego wariantu przedsięwzięcia,
• streszczenie zawierające kluczowe parametry techniczne i ekonomiczne.

Załączone akty prawne nie precyzują bezpośrednio wymagań kwalifikacyjnych dla osób sporządzających audyty energetyczne na potrzeby przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Kwestie te regulowane są w odrębnych przepisach.

Aby audytor mógł rzetelnie wykonać opracowanie, inwestor powinien przygotować:

• dostępną dokumentację techniczną budynku (jeśli jest dostępna), np. projekty budowlane.
• informacje o konstrukcji i materiałach poszczególnych przegród budowlanych (ścian, dachu, stropów).
• dane dotyczące istniejących instalacji: ogrzewania, ciepłej wody użytkowej, wentylacji.
• dane o zużyciu nośników energii (paliw, energii elektrycznej, ciepła sieciowego) za ostatni rok, 
• informacje o planowanym zakresie termomodernizacji.

To dwa różne rodzaje audytów, regulowane odrębnymi ustawami:

• Audyt energetyczny budynku (Ustawa o wspieraniu termomodernizacji...):
  • Cel: Określenie optymalnego zakresu modernizacji budynku.
  • Przedmiot: Budynek, lokalne źródło ciepła lub lokalna sieć ciepłownicza.
  • Rezultat: Podstawa do uzyskania premii termomodernizacyjnej.
• Audyt efektywności energetycznej (Ustawa o efektywności energetycznej):
  • Cel: Analiza zużycia energii i wskazanie możliwości jej oszczędności w całym przedsiębiorstwie.
  • Przedmiot: Obiekty, urządzenia techniczne, instalacje, transport – wszystkie obszary działalności przedsiębiorstwa.
  • Rezultat: Spełnienie ustawowego obowiązku dla dużych firm i identyfikacja oszczędności.

Tak. Jednym z celów przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, analizowanego w ramach audytu energetycznego, może być całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne. Audytor analizuje techniczne i ekonomiczne aspekty takiego rozwiązania, wskazując jego opłacalność.

Opłacalność przedsięwzięcia jest oceniana z wykorzystaniem algorytmu oceny opłacalności, który opiera się na metodzie kosztów globalnych. Analizuje się koszty inwestycji w całym cyklu życia budynku. Kluczowym wskaźnikiem jest roczny koszt zaoszczędzonej energii (KZ), który porównuje się z ceną nośnika energii. Przedsięwzięcie uznaje się za opłacalne, gdy wskaźnik ten jest niższy od ceny referencyjnej.

Termowizja, znana również jako termografia, jest zaawansowaną, bezdotykową techniką pomiarową, która umożliwia rejestrację i wizualizację promieniowania podczerwonego. Każde ciało stałe, którego temperatura jest wyższa od zera bezwzględnego, czyli 0K (−273,15°C), emituje niewidzialne dla ludzkiego oka promieniowanie cieplne. Intensywność tego promieniowania jest wprost proporcjonalna do temperatury obiektu, co pozwala na precyzyjne mapowanie różnic termicznych na jego powierzchni.

Sercem kamery termowizyjnej jest specjalistyczny detektor, najczęściej mikrobolometr, który jest czuły na promieniowanie w długofalowym paśmie podczerwieni (zazwyczaj od 8 µm do 14 µm). Detektor ten konwertuje energię cieplną na sygnał elektryczny. Następnie procesor kamery przetwarza ten sygnał na cyfrowy obraz, nazywany termogramem, na którym poszczególnym poziomom temperatury przypisane są różne kolory z predefiniowanej palety. Technologia ta, pierwotnie rozwijana na potrzeby wojskowe, jest obecnie szeroko dostępna w zastosowaniach cywilnych, w tym w budownictwie, przemyśle, medycynie czy diagnostyce instalacji fotowoltaicznych.

Należy przy tym podkreślić fundamentalną zasadę: kamera termowizyjna nie jest rentgenem i nie "prześwietla" badanych obiektów. Rejestruje ona wyłącznie rozkład temperatur na zewnętrznej powierzchni ściany, dachu czy podłogi. Oznacza to, że widoczna na termogramie chłodniejsza plama na ścianie wewnętrznej jest objawem, czyli skutkiem problemu z izolacją wewnątrz przegrody, a nie bezpośrednim obrazem samego uszkodzenia wełny mineralnej. Zrozumienie tego faktu jest kluczowe, ponieważ cała interpretacja wyników polega na fachowym wnioskowaniu o przyczynach na podstawie widocznych na powierzchni skutków. Doskonałym przykładem jest diagnostyka ogrzewania podłogowego, gdzie kamera pokazuje rozkład ciepła na powierzchni posadzki, a nie obraz samych rur ukrytych pod nią.

Jednocześnie, badanie termowizyjne jest w pełni bezpieczne i bezinwazyjne. Kamera jest urządzeniem pasywnym – jedynie odbiera istniejące promieniowanie, sama go nie emituje. Dzięki temu pomiar nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt, a także nie ingeruje w strukturę budynku, eliminując potrzebę wykonywania destrukcyjnych odkrywek w celu postawienia diagnozy.

Badanie termowizyjne stanowi kompleksowe narzędzie do oceny stanu technicznego budynku, pozwalające na identyfikację szerokiego spektrum wad i nieprawidłowości. Jego zastosowanie wykracza daleko poza prostą ocenę ocieplenia, obejmując diagnostykę wielu kluczowych systemów i komponentów budynku.

Główne obszary zastosowań i wykrywane wady obejmują:

• wady izolacji cieplnej: Jest to najczęstsze zastosowanie. Termowizja precyzyjnie lokalizuje mostki termiczne (miejsca o zwiększonej ucieczce ciepła), braki, nieciągłości lub uszkodzenia w warstwie ocieplenia, a także pozwala na weryfikację poprawności montażu materiałów izolacyjnych.
• nieszczelności powietrzne: Badanie skutecznie wykrywa miejsca niekontrolowanej infiltracji (przenikania) zimnego powietrza do wnętrza budynku, co jest częstym problemem wokół stolarki otworowej, na połączeniach płyt g-k, czy w miejscach przejść instalacyjnych przez przegrody.
• wady stolarki otworowej: Termowizja pozwala na szczegółową ocenę szczelności okien i drzwi, weryfikację jakości ich montażu (tzw. ciepły montaż) oraz wykrycie wad produkcyjnych samej stolarki.
• problemy z wilgocią: Kamera termowizyjna jest w stanie zlokalizować obszary zawilgoceń w przegrodach budowlanych. Wilgotny materiał ma inną bezwładność i pojemność cieplną, co uwidacznia się na termogramie. Pozwala to na wczesne wykrycie miejsc zagrożonych rozwojem pleśni i grzybów, często zanim staną się one widoczne gołym okiem.
• wycieki z instalacji: To kluczowe zastosowanie w diagnostyce awarii. Termowizja z dużą skutecznością lokalizuje wycieki z instalacji centralnego ogrzewania (c.o.), ciepłej wody użytkowej (c.w.u.), a w szczególności jest niezastąpiona przy mapowaniu przebiegu i wykrywaniu nieszczelności w systemach ogrzewania podłogowego.
• diagnostyka systemów grzewczych: Badanie pozwala na szybką weryfikację drożności i zapowietrzenia grzejników oraz ocenę równomierności rozkładu temperatur w pętlach ogrzewania podłogowego.
• inne zastosowania: Termowizja umożliwia również lokalizację ukrytych elementów konstrukcyjnych (np. belek, słupów żelbetowych), identyfikację pęknięć w tynkach, ocenę stanu kanałów kominowych, a nawet wykrywanie uszkodzeń izolacji dachu spowodowanych przez kuny.

Wszechstronność tej metody sprawia, że jest ona użyteczna na każdym etapie cyklu życia budynku. Przy odbiorze od dewelopera służy jako narzędzie kontroli jakości. Przy zakupie na rynku wtórnym pozwala na audyt i wykrycie ukrytych wad. W trakcie eksploatacji pomaga zdiagnozować przyczyny wysokich rachunków lub awarii, a przed termomodernizacją umożliwia precyzyjne zaplanowanie prac naprawczych.

Decyzja o zleceniu badania termowizyjnego jest uzasadniona w wielu sytuacjach, a jego wyniki mogą przynieść wymierne korzyści zarówno finansowe, jak i związane z komfortem i bezpieczeństwem użytkowania nieruchomości. W praktyce, badanie to jest wartościowe dla każdego właściciela, zarządcy, kupującego lub inwestora.

Najczęstsze scenariusze, w których warto zlecić badanie termowizyjne, to:

• Przed zakupem domu lub mieszkania: Audyt przedzakupowy pozwala zidentyfikować ukryte wady, takie jak mostki termiczne, zawilgocenia czy nieszczelności okien. Wiedza ta stanowi solidną podstawę do negocjacji ceny lub nawet rezygnacji z transakcji, chroniąc przed nieprzewidzianymi kosztami remontów w przyszłości.
• Po zakończeniu budowy lub generalnego remontu: Badanie wykonane w ramach odbioru technicznego jest obiektywnym narzędziem do weryfikacji jakości prac wykonawcy. Pozwala udokumentować wszelkie usterki i żądać ich naprawy w ramach gwarancji, zanim zostaną one zakryte kolejnymi warstwami wykończeniowymi.
• Przed planowaną termomodernizacją: Zamiast ocieplać budynek "w ciemno", badanie termowizyjne precyzyjnie wskaże miejsca największych strat ciepła. Pozwala to na optymalizację zakresu i kosztów prac, koncentrując się na najbardziej newralgicznych punktach, co maksymalizuje efektywność całej inwestycji.
• Gdy rachunki za ogrzewanie są niepokojąco wysokie: Jeśli koszty ogrzewania wydają się nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do powierzchni i standardu budynku, termowizja jest najszybszym sposobem na znalezienie przyczyn niekontrolowanej ucieczki ciepła.
• W przypadku problemów z komfortem cieplnym, wilgocią lub pleśnią: Uczucie chłodu w niektórych częściach domu, pojawienie się pleśni na ścianach czy nieprzyjemny zapach stęchlizny to sygnały, które powinny skłonić do diagnostyki. Termowizja pomoże zlokalizować ich źródło, np. mostki termiczne prowadzące do kondensacji pary wodnej.
• Przy podejrzeniu awarii instalacji: W przypadku nagłego spadku ciśnienia w instalacji c.o. lub pojawienia się wilgotnej plamy na ścianie czy podłodze, badanie termowizyjne jest pierwszą, bezinwazyjną metodą poszukiwania wycieku.
• Profilaktycznie: Regularna kontrola stanu technicznego budynku pozwala na wczesne wykrywanie problemów i zapobieganie ich eskalacji, co w dłuższej perspektywie jest bardziej opłacalne niż kosztowne naprawy.

Należy postrzegać badanie termowizyjne nie jako koszt, ale jako inwestycję. Wydatek rzędu kilkuset złotych jest niewspółmiernie mały w porównaniu do potencjalnych oszczędności na ogrzewaniu, kosztów usunięcia skutków poważnej awarii, czy wartości prac naprawczych, które dzięki badaniu można wyegzekwować od dewelopera.

Choć obie technologie pozwalają na obserwację w warunkach ograniczonej widoczności, ich zasada działania i zastosowanie są fundamentalnie różne. Mylenie tych pojęć jest częstym błędem, dlatego warto precyzyjnie wyjaśnić różnicę.

• Termowizja: Działa na zasadzie detekcji promieniowania cieplnego (podczerwonego), które jest emitowane przez wszystkie obiekty. Kamera termowizyjna "widzi ciepło", a nie światło. Dzięki temu może funkcjonować w całkowitej ciemności, a także w warunkach zadymienia czy mgły (choć z pewnymi ograniczeniami). Generowany obraz jest mapą rozkładu temperatur, przedstawioną za pomocą sztucznej palety barw.
• Noktowizja: Działa na zasadzie wzmacniania bardzo małych ilości światła widzialnego (np. światła gwiazd, księżyca) lub bliskiej podczerwieni odbitego od obiektów. Noktowizor potrzebuje do działania jakiegokolwiek, nawet szczątkowego, źródła światła. W całkowitej ciemności (np. w zamkniętym pomieszczeniu bez okien) jest bezużyteczny, chyba że zostanie wsparty dodatkowym oświetlaczem podczerwieni. Obraz z noktowizora jest naturalnym odwzorowaniem przestrzeni, zwykle w odcieniach zieleni, i nie dostarcza informacji o temperaturze obiektów.

Podsumowując, podstawowa różnica polega na tym, że termowizor jest czuły na promieniowanie emitowane (ciepło własne obiektu), podczas gdy noktowizor jest czuły na światło odbite. Zrozumienie tych podstaw fizycznych jest oznaką profesjonalizmu i pozwala na budowanie autorytetu technicznego w oczach klienta.

Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna: nie. Kamera termowizyjna nie ma zdolności przenikania przez ciała stałe, takie jak ściany, sufity, podłogi czy szyby okienne. Jak wyjaśniono wcześniej, rejestruje ona jedynie temperaturę na samej powierzchni obiektu. To jedno z najważniejszych ograniczeń tej technologii, o którym należy otwarcie informować, aby zarządzać oczekiwaniami klienta.

Poza pomiarem powierzchniowym, termowizja posiada inne istotne ograniczenia, które profesjonalny operator musi znać i uwzględniać:

• Wpływ warunków atmosferycznych: Pomiary zewnętrzne są silnie uzależnione od pogody. Opady deszczu lub śniegu, gęsta mgła oraz silny wiatr mogą znacząco zakłócić lub całkowicie uniemożliwić wykonanie wiarygodnego badania. Mokra elewacja ma zupełnie inną charakterystykę termiczną, a wiatr gwałtownie wychładza jej powierzchnię poprzez konwekcję.
• Promieniowanie słoneczne: Bezpośrednie działanie słońca na elewację nagrzewa ją, co całkowicie fałszuje obraz rzeczywistych strat ciepła. Dlatego pomiary zewnętrzne muszą być wykonywane przy braku nasłonecznienia, np. w nocy, wcześnie rano lub w pełni pochmurny dzień.
• Powierzchnie o niskiej emisyjności: Błyszczące, gładkie i metaliczne powierzchnie (np. polerowana stal, folia aluminiowa, niektóre farby) mają niską zdolność do emitowania własnego promieniowania cieplnego, a jednocześnie silnie odbijają promieniowanie z otoczenia. Pomiar ich rzeczywistej temperatury jest bardzo trudny i wymaga od operatora specjalistycznej wiedzy oraz korekty kluczowych parametrów w kamerze (emisyjność, temperatura odbita).
• Ograniczenia w detekcji wycieków: Jak szczegółowo omówiono w dalszej części, termowizja ma poważne ograniczenia w wykrywaniu wycieków z instalacji zimnej wody. Problematyczne jest również lokalizowanie nieszczelności w rurach umieszczonych w grubych otulinach izolacyjnych lub głęboko pod warstwami posadzki.
• Brak możliwości "widzenia" za przeszkodami: Kamera nie widzi przez meble, zasłony ani nawet przez pustkę powietrzną za zabudową (np. za szafkami kuchennymi czy brodzikiem prysznicowym).

Transparentne komunikowanie tych ograniczeń jest oznaką profesjonalizmu. Pokazuje, że firma świadczy rzetelną usługę opartą na solidnych podstawach naukowych, a nie sprzedaje "magiczne" rozwiązanie. Co więcej, podkreśla to znaczenie doświadczonego operatora, który potrafi prawidłowo zinterpretować obraz w trudnych warunkach lub wie, kiedy należy zastosować inne, uzupełniające metody diagnostyczne.

Podstawą metodologiczną dla profesjonalnych badań termowizyjnych w budownictwie jest polska norma PN-EN 13187:2001 "Właściwości cieplne budynków. Jakościowa detekcja wad cieplnych w obudowie budynku. Metoda podczerwieni". Jest ona oficjalnym tłumaczeniem normy europejskiej EN 13187:1998.

Głównym celem tej normy jest standaryzacja procedury jakościowego wykrywania wad. Oznacza to, że jej priorytetem jest identyfikacja i lokalizacja anomalii termicznych (mostków cieplnych, nieszczelności), a nie precyzyjny, ilościowy pomiar wartości strat ciepła czy współczynnika przenikania ciepła U.

Norma PN-EN 13187 określa szereg wymagań, które muszą być spełnione, aby badanie mogło zostać uznane za wiarygodne i powtarzalne. Kluczowe z nich to :

1. Specyfikacja sprzętu: określenie wymagań dotyczących kamery termowizyjnej i jej parametrów.
2. Analiza obiektu: konieczność zapoznania się z charakterystyką konstrukcyjną i materiałową badanej obudowy budynku.
3. Warunki pomiarowe: zdefiniowanie ścisłych warunków środowiskowych, w jakich badanie musi być przeprowadzone (szczegółowo omówione w kolejnych pytaniach).
4. Przebieg inspekcji: zalecenie wykonania przeglądu zarówno od strony zewnętrznej, jak i wewnętrznej budynku w celu uzyskania pełnego obrazu diagnostycznego.
5. Dokumentacja wyników: określenie zawartości i formy raportu z badania, który jest jego finalnym produktem.

Przestrzeganie tej normy nie jest jedynie formalnością. To fundament, który gwarantuje, że badanie jest przeprowadzane w sposób obiektywny, metodyczny i powtarzalny. Dzięki standaryzacji, wyniki uzyskane przez różne firmy w podobnych warunkach stają się porównywalne. Dla klienta, powołanie się wykonawcy na zgodność z normą PN-EN 13187 jest sygnałem profesjonalizmu i gwarancją, że otrzymany raport będzie mógł stanowić wiarygodny materiał dowodowy, na przykład w sporze z deweloperem lub firmą ubezpieczeniową.

Wiarygodność badania termowizyjnego jest nierozerwalnie związana ze spełnieniem rygorystycznych warunków środowiskowych. Wykonanie pomiarów w nieodpowiednim czasie lub przy złej pogodzie prowadzi do uzyskania wyników, które są nie tylko niedokładne, ale mogą być całkowicie mylące.

Połączenie wszystkich tych wymagań sprawia, że liczba dni w roku, w których można przeprowadzić w pełni wiarygodne badanie termowizyjne, jest mocno ograniczona – szacuje się ją na około 50. Ten fakt wyjaśnia, dlaczego na termin badania należy umawiać się z wyprzedzeniem i być przygotowanym na jego ewentualne przesunięcie z powodu niekorzystnych warunków pogodowych.

• Pora roku: badania izolacyjności cieplnej budynków przeprowadza się zasadniczo w sezonie grzewczym, czyli w okresie od jesieni do wiosny (orientacyjnie od października do kwietnia). Tylko wtedy w naturalny sposób występuje wymagana, stabilna różnica temperatur między ogrzewanym wnętrzem a chłodnym otoczeniem. Wyjątkiem są budynki chłodnicze lub klimatyzowane, które można badać w okresie letnim.
• Pora dnia: pomiary zewnętrzne muszą być wykonywane w warunkach braku bezpośredniego promieniowania słonecznego. Oznacza to, że najlepszą porą jest noc, czas po zachodzie słońca (co najmniej kilka godzin) lub bardzo wczesny ranek przed jego wschodem. Dopuszczalne jest również badanie w ciągu dnia, ale tylko przy pełnym, gęstym zachmurzeniu. Wymóg ten jest absolutnie kluczowy, ponieważ słońce nagrzewa elewację, maskując rzeczywisty obraz strat ciepła i fałszując wyniki. Norma zaleca, aby badana powierzchnia nie była wystawiona na bezpośrednie działanie słońca przez co najmniej kilka do kilkunastu godzin przed pomiarem.
• Warunki pogodowe:
  • Brak opadów: badania nie wolno przeprowadzać w czasie deszczu, mżawki ani opadów śniegu. Wilgotna powierzchnia paruje, co gwałtownie ją ochładza i całkowicie zmienia jej charakterystykę termiczną, uniemożliwiając poprawną interpretację.
  • Brak mgły: gęsta mgła lub silne zamglenie rozpraszają i pochłaniają promieniowanie podczerwone, działając jak bariera między badanym obiektem a kamerą.
  • Słaby wiatr: silny, porywisty wiatr intensywnie wychładza powierzchnię elewacji (tzw. konwekcja wymuszona), co zakłóca naturalny rozkład temperatur wynikający z przewodzenia ciepła przez przegrodę. Praktycy, opierając się na zaleceniach normy, wskazują, że prędkość wiatru nie powinna przekraczać 1 m/s.

Kluczowym warunkiem fizycznym, umożliwiającym skuteczne badanie termowizyjne, jest istnienie stabilnej i odpowiednio dużej różnicy temperatur (ΔT) pomiędzy ogrzewanym wnętrzem budynku a jego zewnętrznym otoczeniem. Im większa jest ta różnica, tym silniejszy jest strumień ciepła przepływający przez przegrody, a co za tym idzie, wszelkie wady i anomalie termiczne stają się bardziej widoczne i łatwiejsze do jednoznacznej interpretacji.

W normach i wytycznych branżowych można spotkać dwie główne wartości minimalnej różnicy temperatur:

• Minimum 10 K (czyli 10°C): Jest to wartość często przywoływana jako absolutne minimum dopuszczone przez normę PN-EN 13187. Producenci kamer również często wskazują 10°C jako graniczną wartość dla uzyskania sensownych pomiarów.
• Minimum 15 K (czyli 15°C): Jest to wartość rekomendowana przez wielu doświadczonych praktyków i zawarta w bardziej rygorystycznych interpretacjach normy. Zapewnia ona znacznie lepszą jakość i czytelność termogramów, co przekłada się na większą pewność diagnostyczną.

Należy jasno rozróżnić te dwie wartości. Badanie przeprowadzone przy ΔT=10°C może być formalnie uznane za zgodne z normą, jednak jego wyniki mogą być trudniejsze w interpretacji, a subtelne wady mogą pozostać niewykryte. Profesjonalna firma zawsze będzie dążyć do przeprowadzenia pomiarów w warunkach jak największej różnicy temperatur, idealnie 15°C lub więcej, aby zapewnić klientowi najwyższą jakość i wiarygodność ekspertyzy.

Za idealne warunki do badania uważa się sytuację, w której temperatura wewnątrz budynku jest ustabilizowana na poziomie 21-24°C, a temperatura na zewnątrz wynosi od 0°C do 5°C, co w naturalny sposób zapewnia dużą i stabilną różnicę temperatur.

Współpraca ze strony klienta i odpowiednie przygotowanie nieruchomości są absolutnie kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników badania. Niewłaściwe przygotowanie, takie jak wywietrzenie pomieszczeń tuż przed pomiarem, może całkowicie zniweczyć jego sens i uniemożliwić postawienie trafnej diagnozy. Celem przygotowań jest zapewnienie stabilnych warunków termicznych wewnątrz budynku oraz umożliwienie operatorowi swobodnego dostępu do wszystkich badanych powierzchni.

Poniżej znajduje się praktyczna checklista przygotowań, którą klient powinien zrealizować przed umówioną wizytą specjalisty:

• Stabilizacja temperatury: na co najmniej 12-24 godziny przed badaniem należy utrzymywać w całym budynku stałą, normalną temperaturę użytkową, najlepiej w zakresie 21-23°C. Dotyczy to również nocy poprzedzającej pomiary. Wahania temperatury wewnątrz podczas samego badania nie powinny przekraczać
  ±2°C.
• Szczelne zamknięcie budynku: wszystkie okna, drzwi zewnętrzne i bramy garażowe muszą być szczelnie zamknięte. Należy zrezygnować z wietrzenia pomieszczeń na minimum 4 godziny, a najlepiej na 12 godzin przed badaniem. Okna nie mogą być pozostawione w trybie rozszczelnienia.
• Odsłonięcie okien i ścian: należy podnieść wszystkie rolety i żaluzje oraz rozsunąć zasłony i firany. Z parapetów okiennych trzeba usunąć wszystkie przedmioty (kwiaty, ozdoby itp.). W miarę możliwości, należy odsunąć meble (szafy, komody, kanapy) na odległość ok. 0,5-1 m od badanych ścian zewnętrznych, aby zapewnić do nich swobodny dostęp optyczny.
• Wyłączenie grzejników: na około 1-2 godziny przed rozpoczęciem badania należy wyłączyć wszystkie grzejniki, ustawiając głowice termostatyczne w pozycji "0". Zapobiegnie to powstawaniu smug ciepłego powietrza (konwekcji), które unosząc się wzdłuż ściany, mogłyby zamaskować obraz wad termicznych zlokalizowanych za lub nad grzejnikiem.
• Unikanie dodatkowych źródeł ciepła: w dniu badania i na kilka godzin przed nim nie należy używać intensywnych, punktowych źródeł ciepła, takich jak kominki, kozy, czy termowentylatory.

Dostarczenie Klientowi takiej listy z odpowiednim wyprzedzeniem jest elementem profesjonalnej usługi i świadczy o dbałości o najwyższą jakość pomiarów.

W polskim systemie prawnym nie istnieją jednolite, państwowe uprawnienia, które byłyby obligatoryjnie wymagane do wykonywania badań termowizyjnych w budownictwie. Kompetencje i wiarygodność specjalisty opierają się na połączeniu trzech kluczowych filarów: formalnych certyfikatów, wiedzy branżowej oraz udokumentowanego doświadczenia.

1. Certyfikaty z zakresu termografii: Najbardziej uznawanym i rozpoznawalnym na świecie standardem certyfikacji personelu badań nieniszczących, w tym termografii, jest norma ISO 9712. Certyfikaty zgodne z tą normą są wydawane na trzech poziomach zaawansowania :
   • Poziom 1 (Category I): Certyfikowany termografista poziomu 1 jest uprawniony do obsługi kamery i zbierania danych zgodnie z opracowanymi procedurami.
   • Poziom 2 (Category II): Specjalista poziomu 2 posiada kompetencje do samodzielnego wyboru techniki pomiarowej, interpretacji wyników, sporządzania raportów oraz nadzorowania pracy personelu niższych poziomów.
   • Poziom 3 (Category III): To najwyższy poziom, uprawniający do tworzenia i walidacji procedur badawczych, interpretacji norm oraz zarządzania całym programem badań termowizyjnych. Dla klienta zlecającego badanie budynku, wiarygodnym wykonawcą jest osoba posiadająca co najmniej certyfikat Poziomu 2 (lub wyższego) zgodny z ISO 9712, wydany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą.
2. Wiedza branżowa (budowlana): Sam certyfikat z obsługi kamery jest niewystarczający. Kluczowa dla postawienia trafnej diagnozy jest głęboka wiedza z zakresu fizyki budowli, technologii wznoszenia budynków, właściwości materiałów budowlanych oraz działania instalacji. Specjalista musi rozumieć, dlaczego betonowy wieniec będzie naturalnie chłodniejszy od ściany z betonu komórkowego i że nie zawsze stanowi to wadę wykonawczą. Dlatego idealnym diagnostą jest osoba łącząca w sobie kwalifikacje termograficzne z wykształceniem kierunkowym, np. inżynier budownictwa.
3. Doświadczenie: Praktyczna umiejętność interpretacji złożonych obrazów termicznych w różnych warunkach i na różnorodnych typach obiektów jest nieoceniona i zdobywa się ją latami.

Przy wyborze firmy warto zatem pytać nie tylko o posiadane certyfikaty, ale również o doświadczenie w diagnostyce budynków, wykształcenie personelu oraz poprosić o udostępnienie przykładowego raportu z badania, który najlepiej świadczy o jakości świadczonych usług.

Raport z badania termowizyjnego jest kluczowym i finalnym produktem całej usługi. To nie tylko zbiór zdjęć, ale formalny dokument o charakterze ekspertyzy technicznej, którego struktura i zawartość powinny być zgodne z wytycznymi normy PN-EN 13187. Jakość i kompletność raportu świadczą o profesjonalizmie wykonawcy i mają bezpośredni wpływ na użyteczność wyników dla klienta.

Kompletny, profesjonalny raport jest dokumentem dowodowym, który może być wykorzystany w sporach z deweloperem, wykonawcą robót czy firmą ubezpieczeniową. Jego formalna struktura, udokumentowane warunki pomiaru i pieczęć specjalisty nadają mu rangę oficjalnej ekspertyzy.

Interpretacja termogramów jest najbardziej złożonym i wymagającym wiedzy etapem badania termowizyjnego. Jest to umiejętność ekspercka, która wykracza daleko poza proste odczytywanie kolorów. Wartość usługi leży nie w samej kamerze, ale w wiedzy i doświadczeniu operatora, który potrafi postawić trafną diagnozę.

Najważniejszą zasadą jest unikanie uproszczenia, że "czerwony kolor oznacza problem, a niebieski zimno". Kolory na termogramie są jedynie graficzną reprezentacją temperatur i ich znaczenie jest względne – zależy od skali temperatur automatycznie lub ręcznie ustawionej dla każdego pojedynczego zdjęcia. Ten sam niebieski kolor na jednym termogramie może odpowiadać temperaturze +10°C (np. na ścianie zewnętrznej), a na innym -2°C (np. przy nieszczelnym oknie). Dlatego profesjonalna interpretacja opiera się na analizie kilku kluczowych elementów:

• Skala temperatur: każdy termogram musi być analizowany łącznie z dołączoną do niego skalą barw, która precyzyjnie pokazuje, jaka temperatura odpowiada danemu kolorowi. To absolutna podstawa odczytu.
• Wzorce i kształty anomalii: doświadczony diagnosta analizuje kształt i charakterystykę pól temperaturowych. Na przykład, nieregularne, "postrzępione" lub "pierzaste" chłodne plamy, szczególnie w okolicach okien czy gniazdek elektrycznych, często wskazują na infiltrację zimnego powietrza. Z kolei regularne, geometryczne wzory (linie, prostokąty) mogą odpowiadać ukrytym elementom konstrukcyjnym, takim jak wieńce, słupy czy nadproża, które stanowią mostki termiczne.
• Różnice temperatur (ΔT) na powierzchni: kluczowa jest analiza gradientów i różnic temperatur na badanej powierzchni. Gwałtowna zmiana temperatury na niewielkim obszarze, np. o 10°C na odcinku kilku centymetrów, niemal zawsze świadczy o poważnym problemie technicznym. Z drugiej strony, niewielkie, płynne różnice (np. do 5°C na połaci dachu) mogą wynikać z naturalnych nierównomierności w ułożeniu wełny i nie muszą być klasyfikowane jako wada.
• Kontekst budowlany: interpretacja musi być osadzona w wiedzy o konstrukcji budynku. Analiza termogramu ściany jednowarstwowej z betonu komórkowego będzie inna niż ściany dwuwarstwowej z ociepleniem czy ściany szkieletowej.
• Warunki odniesienia: analiza musi uwzględniać warunki, w jakich wykonano pomiar, oraz ustawione w kamerze parametry, takie jak emisyjność badanych materiałów i temperatura odbita otoczenia.

Mostek termiczny (lub cieplny) to element lub fragment przegrody budowlanej (ściany, dachu, podłogi), który charakteryzuje się znacznie gorszymi właściwościami termoizolacyjnymi w porównaniu do otaczających go materiałów. W praktyce jest to miejsce, przez które ciepło ucieka z budynku w sposób wzmożony, tworząc swego rodzaju "autostradę" dla strat energii.

Występowanie mostków termicznych prowadzi do szeregu negatywnych konsekwencji:

• zwiększone straty ciepła: powodują wyższe zapotrzebowanie na energię do ogrzewania, co bezpośrednio przekłada się na wyższe rachunki,
• obniżenie temperatury powierzchni wewnętrznej: w miejscu mostka temperatura po wewnętrznej stronie ściany jest znacznie niższa niż na pozostałej jej części,
• ryzyko kondensacji i rozwoju pleśni: gdy wychłodzona powierzchnia osiągnie temperaturę punktu rosy, zaczyna się na niej skraplać para wodna zawarta w powietrzu. Długotrwałe zawilgocenie stwarza idealne warunki do rozwoju pleśni i grzybów, które są szkodliwe dla zdrowia mieszkańców i niszczą strukturę budynku.

Mostki termiczne najczęściej występują w miejscach nieciągłości konstrukcyjnych lub izolacyjnych, takich jak: połączenia ściany zewnętrznej z dachem, fundamentem lub płytą balkonową; wieńce stropowe; nadproża i ościeża okien oraz drzwi; a także narożniki budynku.

Termowizja jest jedyną bezinwazyjną metodą, która pozwala na bezpośrednie zwizualizowanie skutków działania mostków termicznych. Dzięki niej ten niewidzialny problem staje się namacalny. Na termogramie wykonanym od wewnątrz budynku, mostek termiczny jest widoczny jako wyraźny obszar o niższej temperaturze (zazwyczaj linia lub plama w chłodnych barwach, np. niebieskiej). Z kolei na termogramie wykonanym od zewnątrz, to samo miejsce będzie miało podwyższoną temperaturę (obszar w ciepłych barwach, np. żółtej lub czerwonej), wskazując na intensywną ucieczkę ciepła. Obraz ten przemawia do wyobraźni znacznie silniej niż abstrakcyjne pojęcia, motywując właściciela do podjęcia działań naprawczych.

Termowizja jest niezastąpionym narzędziem do powykonawczej kontroli jakości robót ociepleniowych. Zasada oceny jest prosta: prawidłowo zaprojektowana i starannie wykonana, ciągła warstwa izolacji termicznej powinna zapewniać równomierny i jednolity rozkład temperatury na całej powierzchni ściany lub dachu. Wszelkie odchylenia i anomalie termiczne widoczne na termogramie wskazują na potencjalne wady wykonawcze lub materiałowe.

Badanie termowizyjne pozwala na wykrycie szerokiego wachlarza błędów w ociepleniu, takich jak:

• Brak ciągłości izolacji: Typowym błędem wykonawczym są przerwy i szczeliny między poszczególnymi płytami styropianu lub pasami wełny mineralnej, przez które ucieka ciepło.
• Niewłaściwa grubość ocieplenia: Zastosowanie cieńszej warstwy izolacji niż przewidziana w projekcie będzie widoczne jako obszar o podwyższonych stratach ciepła.
• Uszkodzenia materiału izolacyjnego: Termowizja może ujawnić miejsca, gdzie materiał izolacyjny został uszkodzony, np. wełna mineralna została zgnieciona lub zamocowana w sposób powodujący jej osiadanie, a płyty styropianowe uległy pęknięciu.
• Błędy montażowe w newralgicznych punktach: Badanie bezlitośnie obnaża błędy w miejscach krytycznych, takich jak brak tzw. "ciepłego montażu" okien (osadzenie ich w warstwie ocieplenia), niedostateczna izolacja wokół murłaty i wieńca, czy niepoprawne ocieplenie ościeży.
• Zawilgocenie izolacji: Jednym z najpoważniejszych problemów jest zawilgocenie materiału izolacyjnego (szczególnie wełny mineralnej), które drastycznie obniża jego właściwości termoizolacyjne. Mokra izolacja przewodzi ciepło znacznie lepiej niż sucha, co na termogramie objawia się jako duży, chłodny obszar.

Inwestycja w ocieplenie budynku to często wydatek rzędu dziesiątek tysięcy złotych. Badanie termowizyjne, stanowiące ułamek tego kosztu, działa jak "polisa ubezpieczeniowa" dla tej inwestycji. Pozwala obiektywnie zweryfikować, czy prace zostały wykonane starannie i zgodnie ze sztuką budowlaną, a pieniądze inwestora zostały dobrze wydane.

Stolarka otworowa jest jednym z najsłabszych punktów w barierze termicznej budynku. Nawet najdroższe, energooszczędne okna nie spełnią swojej funkcji, jeśli zostaną nieprawidłowo zamontowane lub wyregulowane. Termowizja jest niezwykle skutecznym narzędziem do kompleksowej oceny stanu okien i drzwi, ponieważ pozwala odróżnić problemy wynikające z samego produktu od błędów montażowych.

Badanie termowizyjne pozwala zdiagnozować dwa główne rodzaje problemów:

1. Nieszczelności powietrzne (infiltracja): Jest to niekontrolowany przepływ zimnego powietrza z zewnątrz do środka przez szczeliny. Na termogramie wykonanym od wewnątrz, infiltracja jest widoczna jako charakterystyczne, nieregularne smugi lub "jęzory" chłodnego powietrza, które "wlewają się" do pomieszczenia. Najczęściej występują one:
   • Na styku ościeżnicy z murem: Świadczy to o błędach w montażu i uszczelnieniu okna w otworze.
   • Na styku skrzydła z ościeżnicą: Wskazuje na potrzebę regulacji docisku skrzydła lub na zużycie bądź uszkodzenie uszczelek.
2. Mostki termiczne: Są to miejsca o wzmożonym przewodzeniu ciepła, wynikające z konstrukcji okna lub jego montażu. Na termogramie widoczne są jako regularne, liniowe wychłodzenia. Typowe mostki termiczne związane z oknami to:
   • Wadliwe osadzenie pakietu szybowego w ramie: Powoduje powstanie liniowego mostka cieplnego wokół krawędzi szyby.
   • Brak "ciepłego montażu": Osadzenie okna bezpośrednio w murze konstrukcyjnym, zamiast wysunąć je w warstwę ocieplenia, tworzy potężny mostek termiczny wokół całej ościeżnicy.
   • Niestaranne wykonanie izolacji wokół okien połaciowych (dachowych): Jest to częsta przyczyna problemów z kondensacją i pleśnią na poddaszach.

W celu precyzyjnej oceny szczelności powietrznej budynku, badanie termowizyjne można połączyć z testem szczelności metodą Blower Door (BDM). Polega on na wytworzeniu w budynku kontrolowanego podciśnienia za pomocą specjalnego wentylatora. Podciśnienie to intensyfikuje przepływ powietrza przez wszystkie nieszczelności, co sprawia, że stają się one znacznie łatwiejsze do zlokalizowania i udokumentowania na termogramach.

Termowizja jest jednym z podstawowych narzędzi w bezinwazyjnej lokalizacji wycieków, jednak jej skuteczność jest silnie uzależniona od rodzaju instalacji i warunków, w jakich doszło do awarii. Kluczowe jest zrozumienie, że w diagnostyce wycieków termowizja pełni rolę narzędzia przesiewowego, które pozwala zawęzić obszar poszukiwań, a nie ostatecznego detektora, który ze 100% pewnością wskaże punkt do kucia.

• Wycieki z instalacji z gorącą wodą (c.o., c.w.u., ogrzewanie podłogowe): w tych przypadkach termowizja cechuje się wysoką skutecznością. Gorąca woda, o temperaturze często przekraczającej 50°C, tworzy dużą różnicę temperatur w stosunku do otoczenia. Wypływając z nieszczelnej rury, nagrzewa ona materiały budowlane (beton, tynk), co jest widoczne na termogramie jako wyraźna, "ciepła plama". Termowizja jest szczególnie niezastąpiona przy mapowaniu przebiegu pętli ogrzewania podłogowego i lokalizowaniu ewentualnych nieszczelności w tym systemie. Ograniczeniem może być jedynie duża głębokość posadowienia rur lub ich gruba otulina izolacyjna, która może tłumić sygnał termiczny.
• Wycieki z instalacji z zimną wodą: tu skuteczność termowizji jest bardzo niska i jest to jej największe ograniczenie w diagnostyce awarii wodnych. Temperatura zimnej wody użytkowej (ok. 10-12°C) jest zbyt zbliżona do temperatury otoczenia wewnątrz budynku (ok. 20-22°C), aby wyciek mógł wytworzyć wyraźną i jednoznaczną anomalię termiczną. Szacuje się, że termowizja jest skuteczna w zaledwie ok. 8% przypadków wycieków z zimnej wody, i to tylko wtedy, gdy wyciek jest bardzo duży, a instalacja znajduje się płytko pod powierzchnią ściany (nie podłogi) i nie jest zaizolowana.

Ze względu na te ograniczenia, profesjonalna diagnostyka wycieków jest procesem wieloetapowym, w którym termowizja jest często pierwszym krokiem. Do potwierdzenia i precyzyjnego zlokalizowania awarii stosuje się szereg metod uzupełniających.

Badanie termowizyjne instalacji fotowoltaicznych (PV) to kluczowa metoda diagnostyczna pozwalająca na wykrywanie wad i uszkodzeń, które są niewidoczne gołym okiem, a które bezpośrednio wpływają na wydajność, bezpieczeństwo i żywotność całego systemu. Jest to narzędzie do zarządzania produkcją energii, pozwalające na wczesną identyfikację problemów, zanim doprowadzą one do poważnych awarii lub znaczących strat finansowych.

Procedury inspekcji termowizyjnej instalacji PV są ustandaryzowane i opisane w międzynarodowej normie IEC TS 62446-3:2017 "Photovoltaic (PV) systems - Requirements for testing, documentation and maintenance - Part 3: Photovoltaic modules and plants - outdoor infrared thermography". Norma ta precyzuje wymagania dotyczące sprzętu pomiarowego, warunków środowiskowych oraz samego przebiegu badania.

Warunki pomiarowe dla fotowoltaiki są w dużej mierze odwrotne do tych wymaganych w budownictwie:

• Wysokie nasłonecznienie (irradiancja): badanie musi być wykonywane przy silnym słońcu. Norma wymaga minimalnego natężenia promieniowania słonecznego na poziomie 600 W/m² (niektóre źródła dopuszczają 400 W/m² jako absolutne minimum). Jest to konieczne, aby panele pracowały pod obciążeniem, co powoduje, że wady i usterki ujawniają się w postaci anomalii termicznych (przegrzewających się punktów).
• Stabilne warunki pogodowe: wymagane jest bezchmurne lub prawie bezchmurne niebo, aby uniknąć gwałtownych zmian w nasłonecznieniu, które zakłócałyby obraz termiczny.
• Czystość paneli: przed badaniem panele powinny być czyste i suche, ponieważ zabrudzenia (np. ptasie odchody, liście) same w sobie mogą powodować lokalne przegrzewanie i fałszować wyniki.

Najczęstsze usterki wykrywane za pomocą termowizji w instalacjach PV to:

• Hot-spoty: to najczęstszy i najpoważniejszy problem. Są to punkty lub całe ogniwa, które przegrzewają się do znacznie wyższych temperatur niż reszta panelu. Mogą być spowodowane mikropęknięciami, wadami produkcyjnymi, częściowym zacienieniem lub wewnętrznymi zwarciami. Hot-spoty drastycznie obniżają wydajność i mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia panelu, a w skrajnych przypadkach nawet do pożaru.
• Wadliwe diody bocznikujące (bypass): uszkodzona lub nieprawidłowo działająca dioda, która powinna chronić panel przed skutkami zacienienia, sama staje się źródłem ciepła.
• Inne wady: delaminacja powłok, uszkodzenia mechaniczne, problemy z połączeniami w puszkach przyłączeniowych, a także całe nieaktywne panele lub łańcuchy (stringi).

W przypadku dużych farm fotowoltaicznych, inspekcje wykonuje się z użyciem dronów wyposażonych w kamery termowizyjne, co pozwala na szybkie i efektywne przeskanowanie tysięcy paneli.

Obowiązujące od 31 grudnia 2020 roku rozporządzenie w sprawie "Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie" (powszechnie znane jako WT 2021) wprowadziło znacznie bardziej rygorystyczne wymagania dotyczące energooszczędności nowo powstających budynków.

Dwa kluczowe filary WT 2021 to:

1. Współczynnik przenikania ciepła U: Przepisy narzucają maksymalne, bardzo niskie wartości współczynnika U dla poszczególnych przegród zewnętrznych. Jest to miara tego, jak skutecznie dany element (ściana, dach, okno) zapobiega ucieczce ciepła.
2. Wskaźnik energii pierwotnej EP: Określa on roczne zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną, potrzebną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dla domu jednorodzinnego wskaźnik ten nie może przekroczyć 70 kWh/(m²·rok).

Badanie termowizyjne stanowi pomost między teorią (projektem budowlanym) a rzeczywistością (jakością wykonawstwa). Należy podkreślić, że standardowe, jakościowe badanie termowizyjne nie mierzy bezpośrednio wartości współczynnika U ani wskaźnika EP. Do tego służą inne, bardziej złożone procedury i obliczenia (np. w ramach audytu energetycznego).

Jednakże, termowizja jest kluczowym i niezastąpionym narzędziem do praktycznej weryfikacji, czy założenia projektowe, które mają zapewnić zgodność z WT 2021, zostały poprawnie zrealizowane na budowie. Badanie ujawnia wszelkie wady wykonawcze – mostki termiczne, braki w ciągłości izolacji, nieszczelności powietrzne – które powodują, że rzeczywisty, uśredniony współczynnik U przegrody jest znacznie wyższy (gorszy) niż ten obliczony w projekcie. W konsekwencji, budynek zużywa więcej energii niż zakładano i może nie spełniać rygorystycznych norm energetycznych. Termowizja jest więc praktycznym narzędziem egzekwowania jakości, niezbędnym w nowym reżimie prawnym.

Indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania w budynkach wielolokalowych w Polsce jest procesem ściśle uregulowanym przez system aktów prawnych, których celem jest zapewnienie sprawiedliwości, transparentności oraz promowanie efektywności energetycznej. Hierarchia tych przepisów jest kluczowa dla zrozumienia praw i obowiązków zarówno zarządców nieruchomości, jak i lokatorów. Podstawowym i nadrzędnym dokumentem jest Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne. W szczególności jej art. 45a stanowi fundament całego systemu rozliczeń. Artykuł ten nakłada na właściciela lub zarządcę budynku wielolokalowego obowiązek wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale. Co istotne, ustawa ta od samego początku formułowała nadrzędne zasady: wybrana metoda musi stymulować zachowania energooszczędne oraz zapewniać, że użytkownicy lokali ponoszą opłaty adekwatne do zużycia ciepła.  

Bezpośrednim aktem wykonawczym, który precyzuje i uszczegóławia ogólne zasady Prawa energetycznego, jest Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie warunków ustalania technicznej możliwości i opłacalności zastosowania ciepłomierzy, podzielników kosztów ogrzewania oraz wodomierzy do pomiaru ciepłej wody użytkowej, warunków wyboru metody rozliczania kosztów zakupu ciepła oraz zakresu informacji zawartych w indywidualnych rozliczeniach (dalej jako "Rozporządzenie z 2021 r."). Dokument ten stanowił rewolucję w podejściu do rozliczeń, wprowadzając szereg konkretnych, mierzalnych wymogów. Określa on szczegółowe warunki techniczne i ekonomiczne montażu urządzeń pomiarowych, kryteria wyboru metody rozliczeniowej oraz, co niezwykle ważne, minimalny, obligatoryjny zakres informacji, jakie muszą znaleźć się na indywidualnym rozliczeniu przekazywanym lokatorowi.  

Należy podkreślić, że polskie prawodawstwo w tym zakresie jest implementacją dyrektyw unijnych, w szczególności Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej. To pokazuje, że dążenie do precyzyjnego i sprawiedliwego opomiarowania zużycia energii jest częścią szerszej, europejskiej polityki klimatycznej.  

Ewolucja ram prawnych od ogólnych zasad zawartych w Prawie energetycznym do wysoce precyzyjnych wymogów Rozporządzenia z 2021 r. nie była przypadkowa. Doświadczenia i liczne spory, często opisywane na forach internetowych, pokazały, że ogólne sformułowania były niewystarczające. W praktyce prowadziły do stosowania przez zarządców arbitralnych i nietransparentnych metod, co budziło poczucie niesprawiedliwości wśród lokatorów. Rozporządzenie z 2021 r. zostało stworzone, aby zamknąć te luki prawne i narzucić stosowanie obiektywnych kryteriów, takich jak obowiązkowe współczynniki wyrównawcze czy szczegółowe rozliczenia, wymuszając w ten sposób realizację ducha ustawy w praktyce.  

W systemie prawnym istotne są również inne akty, takie jak Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, do której odwołuje się Rozporządzenie z 2021 r. w kontekście definiowania minimalnych temperatur obliczeniowych w pomieszczeniach , oraz  Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, która reguluje kwestie zarządu nieruchomością wspólną i ponoszenia związanych z nią kosztów.  

Montaż podzielników kosztów ciepła, zwłaszcza tych wyposażonych w funkcję zdalnego odczytu, nie jest kwestią dowolnego wyboru zarządcy, lecz obowiązkiem wynikającym wprost z przepisów prawa, o ile spełnione są określone warunki techniczne i ekonomiczne. Nowelizacja Prawa energetycznego oraz Rozporządzenie z 2021 r. precyzyjnie regulują tę kwestię, dążąc do powszechnego opomiarowania zużycia ciepła w budynkach wielolokalowych.

Obowiązek prawny wynika z art. 45a ust. 7a Prawa energetycznego, który nakazuje wyposażenie budynków wielolokalowych w ciepłomierze lub podzielniki kosztów ogrzewania z funkcją zdalnego odczytu do końca 2026 roku. Kluczowe jest jednak zastrzeżenie, że obowiązek ten istnieje, "o ile jest to technicznie wykonalne i opłacalne". Rozporządzenie z 2021 r. doprecyzowuje te warunki.  

Warunki techniczne instalacji podzielników są jasno określone w §5 Rozporządzenia z 2021 r.. Podzielniki stosuje się w tych budynkach, w których instalacja centralnego ogrzewania ma tzw. układ pionowy (wielopunktowy), czyli każdy grzejnik w lokalu jest zasilany z osobnego pionu grzewczego. Taka konstrukcja uniemożliwia lub czyni nieopłacalnym montaż jednego ciepłomierza na cały lokal. Przed montażem musi zostać przeprowadzona  analiza techniczna, która potwierdzi, że zastosowanie podzielników jest w danym budynku możliwe. Dodatkowo, budynek musi spełniać pewne warunki wstępne, takie jak zainstalowanie zaworów z głowicami termostatycznymi na wszystkich grzejnikach oraz posiadanie węzłów cieplnych zoptymalizowanych pod kątem minimalizacji strat ciepła.  

Warunki ekonomiczne stanowią drugi, równie ważny filar decyzyjny. Zgodnie z §5 pkt 2b Rozporządzenia z 2021 r., montaż podzielników jest uzasadniony, jeśli analiza ekonomiczna przeprowadzona dla okresu pięcioletniego wykaże, że projektowana oszczędność energii jest wyższa niż koszt zakupu, montażu i eksploatacji tych urządzeń. To klauzula koszt-benefis, która ma chronić mieszkańców przed nieuzasadnionymi inwestycjami.  

W praktyce, warunek "opłacalności ekonomicznej" bywa polem do interpretacji i potencjalnych sporów. Rozporządzenie nie narzuca jednej, standardowej metodologii przeprowadzania takiej analizy. Firmy specjalizujące się w sprzedaży i montażu podzielników naturalnie przedstawiają analizy wykazujące wysoką stopę zwrotu z inwestycji. Z drugiej strony, zarząd spółdzielni czy wspólnoty może podchodzić do tych prognoz bardziej sceptycznie. Ta swoboda w metodologii oznacza, że decyzja o montażu (lub jego zaniechaniu) może zostać zakwestionowana przez mieszkańców. Mogą oni argumentować, że analiza była nierzetelna – albo w celu uzasadnienia kosztownej inwestycji, albo przeciwnie, by uniknąć koniecznego, ale niewygodnego obowiązku. Ta niejednoznaczność jest istotnym obszarem ryzyka, który zarządcy muszą świadomie minimalizować poprzez transparentne i rzetelne przeprowadzenie analizy ekonomicznej.

Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego pełni kluczową rolę w systemie rozliczania kosztów ciepła, a jego obowiązki są precyzyjnie określone przez prawo. Nie jest to rola pasywna; zarządca jest zobowiązany do aktywnego działania, polegającego na stworzeniu i wdrożeniu sprawiedliwego oraz zgodnego z przepisami systemu rozliczeń.

Podstawowym obowiązkiem, nałożonym przez art. 45a ust. 6 Prawa energetycznego, jest rozliczanie na poszczególne lokale całkowitych kosztów zakupu ciepła. Oznacza to, że zarządca jest pośrednikiem między dostawcą energii a końcowymi użytkownikami i to na nim spoczywa odpowiedzialność za prawidłowy podział kosztów.  

Centralnym elementem tego obowiązku jest wybór metody rozliczeń i jej sformalizowanie w wewnętrznym regulaminie (regulaminie rozliczeń). Wybór ten nie może być arbitralny. Prawo energetyczne oraz Rozporządzenie z 2021 r. narzucają cztery fundamentalne zasady, które każda wybrana metoda musi spełniać łącznie:  

• musi uwzględniać współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie (LAF), wynikające z położenia lokalu w bryle budynku,
• musi stymulować energooszczędne zachowania użytkowników lokali,
• musi zapewniać ustalanie opłat w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie,
• musi zapewniać zachowanie prawidłowych warunków eksploatacji budynku, określonych w odrębnych przepisach.

Wprowadzenie regulaminu jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. W przypadku wspólnoty mieszkaniowej wymaga to podjęcia uchwały przez właścicieli lokali. Zarząd nie może narzucić regulaminu samodzielnie. Rozporządzenie z 2021 r. wyznaczyło termin 12 miesięcy od dnia jego wejścia w życie na dostosowanie istniejących regulaminów do nowych, bardziej rygorystycznych wymogów.  

Praktyka pokazuje, że istnieje znacząca rozbieżność między tymi prawnymi wymogami a rzeczywistością. Fora internetowe dla zarządców i mieszkańców pełne są przykładów, gdzie zarządcy ignorują zapisy własnych regulaminów, twierdząc, że dany punkt jest "martwy" , lub tworzą zasady, które są wprost sprzeczne z prawem, np. stosując nielegalne "stawki sankcyjne" wobec lokatorów zużywających rzekomo za mało lub za dużo ciepła. Takie działania są bezprawne.  

Z tej perspektywy, regulamin rozliczeń staje się centralnym dokumentem w każdym potencjalnym sporze. Pierwszym krokiem lokatora, który kwestionuje swoje rozliczenie, powinno być zażądanie od zarządcy aktualnego regulaminu. Następnie należy go zweryfikować pod kątem zgodności z Prawem energetycznym i Rozporządzeniem z 2021 r., a także porównać jego zapisy z praktyką rozliczeniową zarządcy. Regulamin, który jest niekompletny, sprzeczny z ustawą lub nie został prawidłowo przyjęty (np. w drodze uchwały), może zostać podważony, co z kolei czyni cały proces rozliczeniowy prawnie wadliwym.

Rozporządzenie z 2021 r. wprowadziło legalne definicje minimalnego i maksymalnego kosztu zmiennego zakupu ciepła, co stanowi istotne narzędzie do walki z powszechnym problemem skrajnych rachunków oraz zjawiskiem "kradzieży ciepła" przez niedogrzewanie lokali kosztem sąsiadów. Te dwa progi mają na celu wprowadzenie ram, które ograniczają absurdy rozliczeniowe i zapewniają bardziej sprawiedliwy podział kosztów w ramach wspólnoty.

Zgodnie z §8 Rozporządzenia z 2021 r., wartości te są definiowane w następujący sposób :  

• Maksymalny koszt zmienny zakupu ciepła (§8 ust. 1) jest wyliczany jako wartość zużycia ciepła na dany lokal, która wynika z technicznej możliwości dostawy ciepła do tego lokalu. Oznacza to koszt, jaki poniósłby lokal, gdyby jego grzejniki pracowały z maksymalną, technicznie możliwą do osiągnięcia mocą.
• Minimalny koszt zmienny zakupu ciepła (§8 ust. 2) jest wyliczany jako wartość zużycia ciepła niezbędna do utrzymania w lokalu temperatur nie niższych niż temperatury obliczeniowe określone w przepisach Prawa budowlanego. W  praktyce oznacza to koszt ogrzewania lokalu do temperatury dyżurnej, np. 16°C, co ma zapobiegać jego nadmiernemu wychłodzeniu i negatywnemu wpływowi na budynek oraz sąsiednie lokale.  

Praktyczne znaczenie tych definicji jest ogromne. Po pierwsze, Rozporządzenie w §9 ust. 2b nakazuje, aby wartości te były obliczone dla każdego lokalu indywidualnie i wykazane na jego rocznym rozliczeniu. Daje to lokatorowi jasną informację o widełkach, w jakich powinien zmieścić się jego koszt zmienny.  

Po drugie, i co ważniejsze, definicje te wprowadzają obiektywną, fizyczną podstawę do kalkulacji, w przeciwieństwie do powszechnie stosowanych, ale arbitralnych metod statystycznych. Wiele istniejących regulaminów spółdzielni i wspólnot określa koszt minimalny i maksymalny jako procent średniego zużycia w budynku (np. koszt minimalny to 30% średniej, a maksymalny 300% średniej). Takie podejście jest prostsze w implementacji, ale jest prawnie ryzykowne.  

Rozporządzenie z 2021 r. wymaga bowiem, aby koszt minimalny był wynikiem obliczeń inżynierskich, bazujących na stratach ciepła konkretnego lokalu i normatywnej temperaturze minimalnej. Zarządca stosujący prostą metodę procentową naraża się na zarzut, że jego system jest niezgodny z §8 Rozporządzenia. Lokator może argumentować, że jego minimalna opłata powinna wynikać z fizyki jego mieszkania, a nie z tego, ile ciepła zużyli jego sąsiedzi. Wprowadzenie tych definicji jest więc wyraźnym sygnałem dla zarządców, że powinni odchodzić od uproszczonych metod statystycznych na rzecz bardziej precyzyjnych i obiektywnych obliczeń opartych na charakterystyce technicznej budynku.

Zrozumienie fundamentalnej różnicy między podzielnikiem kosztów ogrzewania a ciepłomierzem jest absolutnie kluczowe dla prawidłowej interpretacji systemu rozliczeń i uniknięcia wielu nieporozumień oraz frustracji. Te dwa urządzenia, choć oba służą do rozliczania ciepła, działają na zupełnie innych zasadach i mają odmienny status prawny.

Podzielnik kosztów ogrzewania jest urządzeniem wskaźnikowym, a nie pomiarowym w ścisłym tego słowa znaczeniu. Jego podstawowym zadaniem nie jest mierzenie ilości zużytej energii w jednostkach fizycznych (jak dżule czy kilowatogodziny), lecz proporcjonalny podział całkowitego kosztu ciepła, który został zmierzony przez ciepłomierz główny na wejściu do budynku. Podzielnik elektroniczny działa na zasadzie ciągłego pomiaru temperatury powierzchni grzejnika oraz temperatury otoczenia w pomieszczeniu. Na podstawie różnicy tych temperatur oraz czasu, przez jaki ta różnica się utrzymuje, urządzenie zlicza bezwymiarowe jednostki. Suma jednostek ze wszystkich podzielników w budynku służy następnie jako podstawa do rozdzielenia zmiennej części kosztów ogrzewania. Zgodnie z Prawem o miarach, podzielnik nie jest "przyrządem pomiarowym", co ma istotne konsekwencje prawne.  

Ciepłomierz (licznik ciepła) to z kolei legalizowany przyrząd pomiarowy. Jest to zaawansowane urządzenie, które składa się z przetwornika przepływu (mierzącego ilość wody przepływającej przez instalację), pary czujników temperatury (mierzących temperaturę wody na zasilaniu i powrocie) oraz elektronicznego przelicznika. Na podstawie tych pomiarów ciepłomierz precyzyjnie oblicza ilość zużytej energii cieplnej i podaje wynik w jednostkach fizycznych – najczęściej w gigadżulach (GJ) lub kilowatogodzinach (kWh). Ponieważ jest to przyrząd metrologiczny, podlega on obowiązkowej kontroli prawnej, czyli  legalizacji, co potwierdza jego dokładność pomiarową.  

Publiczne niezrozumienie tej różnicy jest źródłem wielu konfliktów. Lokatorzy często oczekują, że podzielnik będzie działał jak licznik prądu czy wody, gdzie każda zliczona jednostka ma stałą, z góry znaną cenę. W systemie z podzielnikami jest inaczej. Wartość pieniężna jednej "jednostki" z podzielnika nie jest stała. Oblicza się ją dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego, dzieląc całkowity zmienny koszt ogrzewania budynku (w złotówkach) przez sumę jednostek zliczonych przez wszystkie podzielniki we wszystkich lokalach. Oznacza to, że ostateczny rachunek jednego lokatora zależy nie tylko od jego własnego zużycia, ale także od zużycia jego sąsiadów. Ta współzależność jest często kontrintuicyjna i wymaga starannego wyjaśnienia, aby budować zaufanie do systemu rozliczeń.

Norma PN-EN 834 "Podzielniki kosztów ogrzewania do rejestrowania zużycia ciepła przez grzejniki. Przyrządy zasilane energią elektryczną" jest kluczowym dokumentem technicznym, który standaryzuje działanie i jakość elektronicznych podzielników kosztów. Chociaż podzielniki nie są przyrządami pomiarowymi w rozumieniu prawa metrologicznego, norma ta zapewnia, że urządzenia wprowadzone na rynek spełniają określone wymogi dokładności, niezawodności i powtarzalności wskazań. Rola normy PN-EN 834 w systemie rozliczeń jest wieloaspektowa:

• Norma określa, jak podzielnik ma być zbudowany, np. że musi posiadać dwa czujniki (do pomiaru temperatury grzejnika i otoczenia). Definiuje również warunki, w jakich urządzenie rozpoczyna naliczanie jednostek, np. minimalna temperatura grzejnika (np. 23°C) oraz minimalna różnica temperatur między grzejnikiem a otoczeniem (np. 4,5 K). Zapewnia to, że podzielnik nie nalicza jednostek latem lub gdy grzejnik jest tylko nieznacznie cieplejszy od powietrza.  
• Norma PN-EN 834 definiuje dopuszczalne granice błędu wskazań podzielnika w różnych warunkach pracy. Dzięki temu użytkownik ma pewność, że urządzenie działa w określonym zakresie precyzji. 
• Norma zawiera wytyczne dotyczące prawidłowego montażu podzielnika na grzejniku. Standardowo jest to punkt w połowie długości grzejnika i na 75% jego wysokości, co jest uznawane za miejsce najbardziej reprezentatywne dla oddawania ciepła. Jednolity montaż w całym budynku jest warunkiem koniecznym dla porównywalności wskazań.  
• Producenci podzielników, chcąc sprzedawać swoje urządzenia na rynku europejskim, muszą wykazać ich zgodność z normą PN-EN 834. Potwierdzeniem tego jest wystawiana przez producenta deklaracja zgodności lub certyfikat uzyskany od akredytowanej jednostki badawczej.  

Kwestia legalizacji podzielników jest częstym źródłem nieporozumień. Jak wspomniano, podzielniki kosztów nie podlegają obowiązkowej prawnej kontroli metrologicznej (legalizacji), ponieważ nie mierzą one żadnej wielkości fizycznej w jednostkach miar SI. Brak cechy legalizacyjnej, znanej z liczników wody czy energii elektrycznej, jest przez niektórych lokatorów błędnie interpretowany jako dowód na nierzetelność tych urządzeń.  

W rzeczywistości brak obowiązku legalizacji wynika wprost z definicji i funkcji podzielnika. Jego rolą jest bycie spójnym i powtarzalnym wskaźnikiem, a nie absolutnym miernikiem. Gwarancją jakości i prawidłowego działania nie jest tu urzędowa legalizacja, lecz właśnie zgodność z rygorystycznymi wymogami normy PN-EN 834, potwierdzona przez producenta. Zarządca nieruchomości, w celu budowania zaufania do systemu, powinien aktywnie komunikować ten fakt, tłumacząc, że podzielniki są regulowane przez inne, ale równie odpowiednie standardy techniczne, adekwatne do ich funkcji.

Współczynniki wyrównawcze ze względu na położenie lokalu w bryle budynku, powszechnie znane jako współczynniki LAF (z ang. Location Adjustment Factor), są kluczowym i obligatoryjnym elementem każdego sprawiedliwego systemu indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania. Ich celem jest matematyczna korekta strat ciepła wynikających z niekorzystnej lokalizacji niektórych mieszkań w strukturze budynku.

W każdym budynku wielolokalowym zapotrzebowanie na ciepło poszczególnych lokali, nawet o tej samej powierzchni, jest różne. Mieszkania położone w środku bryły, otoczone z każdej strony innymi ogrzewanymi lokalami, mają znacznie mniejsze straty ciepła. Z kolei lokale skrajne – narożne, szczytowe, położone na ostatniej kondygnacji pod nieogrzewanym dachem, na parterze nad zimną piwnicą czy bramą przejazdową – są narażone na znacznie szybszą utratę ciepła przez przegrody zewnętrzne. Bez odpowiedniej korekty, ich mieszkańcy musieliby utrzymywać znacznie wyższą temperaturę grzejników (a tym samym generować wyższe wskazania podzielników), aby osiągnąć ten sam komfort cieplny co mieszkańcy lokali środkowych. Prowadziłoby to do rażąco niesprawiedliwych i nieproporcjonalnie wysokich rachunków.  

Współczynniki LAF służą właśnie do zatarcia tych niekorzystnych różnic. Działają one jako mnożniki korygujące, które są stosowane do jednostek zużycia odczytanych z podzielników lub ciepłomierzy. W praktyce, odczytana wartość zużycia dla danego lokalu jest korygowana (najczęściej obniżana) przez przypisany mu współczynnik LAF. Zazwyczaj za lokal referencyjny ("najcieplejszy", o najmniejszych stratach ciepła) przyjmuje się współczynnik o wartości 1,0. Wszystkie inne lokale, o większych stratach ciepła, otrzymują współczynniki o wartościach niższych od 1,0 (np. 0,9, 0,8, 0,7), co proporcjonalnie zmniejsza liczbę jednostek branych pod uwagę w finalnym rozliczeniu.  

Stosowanie współczynników LAF jest obligatoryjne. Obowiązek ten wynika wprost z Prawa energetycznego (art. 45a) oraz został jednoznacznie potwierdzony i uszczegółowiony w Rozporządzeniu z 2021 r.. Przepis ten stanowi, że właściciel lub zarządca budynku musi wybrać metodę rozliczania, która "uwzględnia współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie wynikające z położenia lokalu w bryle budynku". Oznacza to, że każdy system rozliczeniowy, który pomija współczynniki LAF, jest z mocy prawa systemem wadliwym i niezgodnym z obowiązującymi przepisami. Brak uwzględnienia tych współczynników jest jedną z najczęstszych i najpoważniejszych nieprawidłowości w systemach rozliczeń, stanowiąc solidną podstawę do zakwestionowania przez lokatora otrzymanego rachunku.

Istnieją dwie podstawowe metody wyznaczania współczynników wyrównawczych LAF: metoda uproszczona (tabelaryczna) oraz metoda obliczeniowa. Wybór metody ma fundamentalne znaczenie dla dokładności i sprawiedliwości całego systemu rozliczeń, a nowe przepisy prawne wyraźnie faworyzują jedną z nich.

Metoda uproszczona (tabelaryczna) jest historycznie starszą i znacznie mniej precyzyjną techniką. Polega na przyporządkowaniu lokalom gotowych wartości współczynników z tabel opracowanych w przeszłości, np. przez COBRTI "Instal" w latach 70. XX wieku. Tabele te oferują ograniczony zestaw wartości (np. 0,7; 0,8; 0,9; 1,0) przypisywanych w zależności od ogólnej klasyfikacji położenia lokalu (np. szczytowy, środkowy). Metoda ta jest prosta i tania w zastosowaniu, ale jej dokładność jest bardzo niska. Może być uznana za miarodajną jedynie w "idealnej sytuacji" – dla budynków o bardzo regularnej, prostopadłościennej bryle i jednolitym ociepleniu wszystkich przegród, co w praktyce zdarza się niezwykle rzadko. W przypadku budynków o skomplikowanej architekturze lub po częściowej termomodernizacji, metoda ta jest całkowicie nieadekwatna i uznawana za przestarzałą.  

Metoda obliczeniowa jest podejściem nowoczesnym, inżynierskim i znacznie bardziej precyzyjnym. Polega ona na wykonaniu szczegółowych obliczeń projektowego obciążenia cieplnego (Q) dla każdego lokalu w budynku z osobna. Proces ten wymaga stworzenia cyfrowego modelu budynku w specjalistycznym oprogramowaniu (np. do obliczeń OZC zgodnie z normą PN-EN 12831). Analiza uwzględnia szereg szczegółowych czynników, takich jak :  

• dokładna konstrukcja i współczynniki przenikania ciepła wszystkich przegród (ścian, stropów, dachu),
• rodzaj i parametry stolarki okiennej i drzwiowej,
• straty ciepła do nieogrzewanych części wspólnych (klatek schodowych, piwnic),
• zyski ciepła od nasłonecznienia (orientacja względem stron świata),
• strefa klimatyczna, w której zlokalizowany jest budynek.

Na podstawie tych obliczeń wyznacza się jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło dla każdego lokalu (np. w W/m2). Współczynnik LAF dla danego lokalu oblicza się następnie jako iloraz jednostkowego zapotrzebowania na ciepło lokalu referencyjnego ("najcieplejszego") przez jednostkowe zapotrzebowanie na ciepło analizowanego lokalu.  

Chociaż Rozporządzenie z 2021 r. wprost nie zakazuje stosowania metody tabelarycznej, jego duch i litera jednoznacznie wskazują na konieczność stosowania metody obliczeniowej. Wymóg, aby system rozliczeń "zapewniał ustalanie kosztów zakupu ciepła w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie" , jest w praktyce niemożliwy do spełnienia przy użyciu generycznych, historycznych tabel. Tylko precyzyjna metoda obliczeniowa, oparta na rzeczywistej charakterystyce energetycznej budynku, jest w stanie sprostać temu wymogowi. Stosowanie przez zarządcę metody uproszczonej stanowi zatem poważne ryzyko prawne, gdyż może być łatwo zakwestionowane w sporze jako metoda niemiarodajna i niespełniająca fundamentalnych założeń ustawy.  

Prawidłowe i miarodajne wyznaczenie współczynników LAF metodą obliczeniową jest procesem, którego jakość jest wprost uzależniona od kompletności i dokładności danych wejściowych. Aby audytor energetyczny mógł precyzyjnie zamodelować charakterystykę cieplną budynku i każdego z lokali, niezbędny jest szeroki zbiór dokumentacji technicznej.

Do kluczowych dokumentów i danych potrzebnych do przeprowadzenia analizy należą :  

• Dokumentacja architektoniczno-budowlana:
  • Rzuty wszystkich kondygnacji: Muszą być zwymiarowane i zawierać wyraźny podział na poszczególne lokale oraz części wspólne (klatki schodowe, korytarze, suszarnie). Niezbędne są również informacje o ewentualnych połączeniach lub podziałach lokali, które zaszły w trakcie eksploatacji.
  • Przekroje pionowe budynku: Pozwalają zrozumieć konstrukcję stropów, dachu oraz relacje między kondygnacjami.
  • Widoki elewacji: Są pomocne przy analizie powierzchni ścian zewnętrznych i rozmieszczenia okien.

• Dokumentacja konstrukcyjna i materiałowa:
  
  • Część opisowa projektu budowlanego: powinna zawierać szczegółowe informacje o strukturze przegród budowlanych – z jakich warstw (materiał i grubość) składają się ściany zewnętrzne, ściany wewnętrzne, stropy, stropodachy.
  • Dokumentacja powykonawcza termomodernizacji: Jeśli budynek przechodził modernizację, kluczowe są dokumenty określające rodzaj i grubość zastosowanych materiałów izolacyjnych (styropian, wełna mineralna) oraz ich parametry cieplne (współczynnik przewodzenia ciepła λ).
• Dane techniczne lokali i instalacji:
  • Zestawienie powierzchni użytkowych poszczególnych lokali, najlepiej w formie tabelarycznej (np. arkusz kalkulacyjny).  
  • Informacje o sposobie ogrzewania i docelowej temperaturze obliczeniowej w pomieszczeniach wspólnych.

W przypadku wielu starszych budynków pełna dokumentacja techniczna jest niedostępna. Nie zwalnia to zarządcy z obowiązku prawidłowego wyznaczenia współczynników LAF. W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji technicznej budynku z natury. Proces ten obejmuje:  

• dokładne pomiary wszystkich lokali i części wspólnych,
• wykonanie dokumentacji fotograficznej,
• przeprowadzenie wywiadu z personelem technicznym budynku w celu ustalenia stanu technicznego i ewentualnych zmian konstrukcyjnych,
• w niektórych przypadkach wykonanie odkrywek w celu zidentyfikowania struktury przegród.

Podstawą do samych obliczeń jest często audyt energetyczny budynku lub analiza termowizyjna, które dostarczają danych o rzeczywistym stanie izolacyjności i miejscach występowania mostków termicznych. Obliczenia są realizowane w specjalistycznym oprogramowaniu komputerowym, które modeluje straty ciepła zgodnie z metodyką zawartą w normie PN-EN 12831.  

Z perspektywy zarządcy, próba oszczędności poprzez dostarczenie audytorowi niekompletnej lub nieaktualnej dokumentacji jest działaniem wysoce ryzykownym. Prowadzi to do wyznaczenia błędnych współczynników LAF, co z kolei podważa legalność i sprawiedliwość całego systemu rozliczeń i otwiera drogę do skutecznych reklamacji i sporów sądowych. Inwestycja w rzetelne zebranie danych jest fundamentem, który zapewnia stabilność i zgodność z prawem systemu rozliczeń na wiele lat.

Współczynniki wyrównawcze LAF nie są wartościami stałymi, przypisanymi do budynku raz na zawsze. Są one odzwierciedleniem fizycznej charakterystyki energetycznej budynku w danym momencie. W związku z tym, każda istotna zmiana fizyczna w budynku, która wpływa na jego właściwości termoizolacyjne, pociąga za sobą konieczność aktualizacji (ponownego obliczenia) współczynników LAF.

Główną i najczęstszą sytuacją, która bezwzględnie wymaga ponownego przeliczenia współczynników, jest termomodernizacja budynku. Obejmuje to takie prace jak:  

• ocieplenie ścian zewnętrznych, w tym ścian szczytowych,
• ocieplenie stropodachu lub dachu,
• ocieplenie stropu nad nieogrzewaną piwnicą lub garażem,
• wymiana stolarki okiennej w częściach wspólnych.

Inne zdarzenia, które mogą wymagać aktualizacji analizy LAF, to rozbudowa, przebudowa lub adaptacja części budynku, np. adaptacja nieogrzewanego poddasza na cele mieszkalne.  

Powodem, dla którego aktualizacja jest niezbędna, jest fakt, że modernizacja zmienia relatywne straty ciepła między poszczególnymi lokalami. Przykładowo, przed termomodernizacją lokal szczytowy miał znacznie wyższe straty ciepła niż lokal środkowy, co było odzwierciedlone w jego niskim (korzystnym dla lokatora) współczynniku LAF. Po ociepleniu ściany szczytowej straty ciepła tego lokalu drastycznie maleją. Jego sytuacja energetyczna staje się znacznie bardziej zbliżona do sytuacji lokalu środkowego. Jeśli współczynniki LAF nie zostaną zaktualizowane, lokator mieszkania szczytowego będzie korzystał podwójnie: po pierwsze z efektów fizycznego ocieplenia (mniejsze zapotrzebowanie na ciepło), a po drugie z wciąż obowiązującej, dużej "zniżki" w rozliczeniu wynikającej z nieaktualnego, niskiego współczynnika LAF.

Taka sytuacja prowadzi do powstania nowej formy niesprawiedliwości. Mieszkańcy lokali środkowych, którzy również partycypowali w kosztach termomodernizacji (np. poprzez wpłaty na fundusz remontowy), w praktyce subsydiowaliby mieszkańców lokali szczytowych. Jest to jawne naruszenie zasady "płacenia za faktyczne zużycie", która jest fundamentem Prawa energetycznego.

Dlatego zaniechanie aktualizacji współczynników LAF po termomodernizacji jest poważnym błędem zarządczym i czyni system rozliczeń niezgodnym z prawem. Zarządca ma obowiązek zlecić wykonanie nowej analizy, aby dostosować system rozliczeń do nowego stanu technicznego budynku i zapewnić, że podział kosztów pozostaje sprawiedliwy dla wszystkich mieszkańców. Aktualizacja LAF nie jest więc biurokratycznym wymogiem, lecz kluczowym elementem utrzymania rzetelności rozliczeń po wspólnej inwestycji.  

W systemie rozliczeń opartym na podzielnikach kosztów, dla zapewnienia maksymalnej sprawiedliwości i dokładności, stosuje się dwa rodzaje niezależnych współczynników korekcyjnych: współczynniki LAF (lokalowe) oraz współczynniki UF lub KQ (grzejnikowe). O ile LAF korygują straty ciepła wynikające z położenia całego lokalu w bryle budynku, o tyle współczynniki UF/KQ odnoszą się do parametrów technicznych każdego pojedynczego grzejnika w tym lokalu.

Współczynnik grzejnikowy UF (lub KQ – współczynnik oceny) ma na celu skorygowanie odczytu podzielnika w taki sposób, aby był on proporcjonalny do mocy cieplnej danego grzejnika. W jednym budynku, a nawet w jednym mieszkaniu, mogą być zainstalowane grzejniki o różnej wielkości, konstrukcji (np. żeberkowe, płytowe, drabinkowe) i mocy nominalnej (wyrażonej w watach). Podzielnik jest montowany w standardowym punkcie na grzejniku i mierzy jego temperaturę powierzchniową. Jednak ta sama temperatura powierzchniowa na małym grzejniku w łazience i na dużym grzejniku w salonie oznacza zupełnie inną ilość oddanego do pomieszczenia ciepła.  

Współczynnik UF/KQ służy właśnie do zniwelowania tych różnic. Jest to wartość liczbowa, unikalna dla danej kombinacji typu podzielnika i modelu grzejnika, która "przeskalowuje" surowy odczyt z podzielnika, uwzględniając moc cieplną grzejnika. Dzięki temu, jednostki zliczone przez podzielniki na różnych grzejnikach stają się ze sobą porównywalne pod względem oddanej energii. Wyznaczanie tych współczynników jest wymogiem normy PN-EN 834, a ich wartości są określane w warunkach laboratoryjnych przez producentów podzielników i potwierdzane przez jednostki certyfikujące.  

Relacja między współczynnikami UF i LAF: są to dwa niezależne i komplementarne etapy korekty w procesie obliczeniowym. Działają one na różnych poziomach: UF na poziomie pojedynczego grzejnika, a LAF na poziomie całego lokalu. Typowy proces obliczeniowy wygląda następująco:

• odczytuje się surowe jednostki z każdego podzielnika w lokalu,
• liczba jednostek z każdego podzielnika jest mnożona przez odpowiedni dla danego grzejnika współczynnik UF/KQ. Wynikiem są "jednostki przeliczeniowe" dla każdego grzejnika,
• sumuje się "jednostki przeliczeniowe" ze wszystkich grzejników w danym lokalu,
• otrzymana suma jest następnie korygowana (mnożona lub dzielona, w zależności od przyjętej metodyki) przez współczynnik LAF, przypisany do danego lokalu,
• dopiero tak uzyskana finalna liczba "obliczeniowych jednostek zużycia" dla lokalu staje się podstawą do jego udziału w podziale zmiennych kosztów ogrzewania budynku.  

Współczynnik UF jest stały, dopóki w lokalu nie zostanie wymieniony grzejnik lub typ zainstalowanych podzielników. Z tego powodu regulaminy rozliczeń powinny zawierać zapis zobowiązujący mieszkańców do informowania zarządcy o wszelkich zmianach w instalacji grzewczej. Brak takiej informacji i stosowanie starego współczynnika UF dla nowego grzejnika prowadzi do błędów w rozliczeniu i może skutkować zawyżeniem lub zaniżeniem rachunku dla danego lokatora.  

Podział całkowitego kosztu ciepła dostarczonego do budynku na część stałą i zmienną jest fundamentalnym elementem każdego systemu rozliczeń indywidualnych. Ten mechanizm odzwierciedla strukturę taryfy dostawcy energii i ma kluczowy wpływ na to, w jakim stopniu indywidualne oszczędzanie przekłada się na wysokość rachunku.

Całkowity koszt zakupu ciepła, widoczny na fakturach od przedsiębiorstwa energetycznego, składa się z dwóch głównych komponentów :  

• opłaty stałe: Są to koszty niezależne od faktycznego zużycia energii. Obejmują one opłatę za moc zamówioną (gotowość dostawcy do zapewnienia określonej mocy  cieplnej) oraz stałą opłatę przesyłową (koszty utrzymania sieci). Są to w dużej mierze koszty stałe, które budynek ponosi niezależnie od tego, czy mieszkańcy grzeją, czy nie.
• opłaty zmienne: Są to koszty bezpośrednio zależne od ilości zużytej energii cieplnej (mierzonej w GJ lub kWh przez ciepłomierz główny budynku) oraz od ilości nośnika ciepła (wody sieciowej).

W procesie rozliczania na poszczególne lokale, zarządca musi dokonać podziału tych kosztów. Sposób podziału powinien być precyzyjnie określony w regulaminie rozliczeń. Powszechnie przyjęta praktyka jest następująca :  

1. Koszty stałe (opłata stała), często powiększone o część kosztów zmiennych przeznaczonych na ogrzewanie części wspólnych (klatek schodowych, suszarń, strat na pionach), są rozliczane proporcjonalnie do powierzchni użytkowej (m2) każdego lokalu. Logika tego podziału zakłada, że każdy metr kwadratowy lokalu korzysta w podobnym stopniu z ogólnej infrastruktury cieplnej budynku.
2. Koszty zmienne (opłata zmienna), stanowiące pozostałą część całkowitego kosztu, są rozliczane proporcjonalnie do skorygowanych wskazań urządzeń pomiarowych - podzielników kosztów lub ciepłomierzy lokalowych.

Kluczową i często kontrowersyjną kwestią jest procentowy podział całkowitych kosztów ogrzewania na część stałą i zmienną. Przepisy prawa nie narzucają jednego, uniwersalnego wskaźnika. W rezultacie, w regulaminach poszczególnych spółdzielni i wspólnot można znaleźć bardzo różne proporcje, np. 50% kosztów stałych / 50% zmiennych, 70% / 30%, a nawet 20% / 80%.  

Wybór tej proporcji jest decyzją strategiczną, która wpływa na motywację do oszczędzania.

• Wysoki udział kosztów stałych (np. 70%) oznacza, że indywidualne zachowania (oszczędzanie lub nadmierne zużycie) mają stosunkowo niewielki wpływ na finalny rachunek. Taki system stabilizuje opłaty, ale słabo motywuje do oszczędzania energii.
• Wysoki udział kosztów zmiennych (np. 80%) silnie premiuje oszczędność, ale może prowadzić do bardzo dużych rozpiętości w rachunkach między lokatorami. Może to również nasilać problem nadmiernego wychładzania lokali przez osoby dążące do ekstremalnych oszczędności.

Zarządca, ustalając te proporcje w regulaminie, musi znaleźć złoty środek. Wybrany podział powinien być transparentnie uzasadniony i zgodny z nadrzędnym celem Prawa energetycznego, jakim jest "stymulowanie energooszczędnych zachowań". System, który w praktyce zniechęca do oszczędzania poprzez zbyt wysoki udział kosztów stałych, może być potencjalnie zakwestionowany jako niezgodny z tą zasadą. 

Rozporządzenie z 2021 r. dokonało prawdziwej rewolucji w zakresie transparentności rozliczeń, nakładając na zarządców obowiązek przekazywania lokatorom bardzo szczegółowych informacji. Celem tej zmiany jest umożliwienie każdemu użytkownikowi lokalu nie tylko poznania wysokości swojego rachunku, ale także zrozumienia, w jaki sposób został on obliczony, oraz zweryfikowania jego poprawności w kontekście całego budynku.

Zgodnie z §9 i §10 Rozporządzenia, zakres wymaganych informacji jest ściśle określony i zależy od metody opomiarowania. Dla najczęstszego przypadku, czyli rozliczeń opartych na wskazaniach podzielników kosztów ogrzewania, indywidualne rozliczenie musi zawierać następujące elementy :  

Dodatkowo, §10 Rozporządzenia precyzuje, że użytkownik lokalu ma prawo do uzyskania informacji o zużyciu ciepła również w trakcie okresu rozliczeniowego, jeśli posiada urządzenia z funkcją zdalnego odczytu.  

Ta nowa, wysoka transparentność jest potężnym narzędziem w rękach lokatorów. Daje im dane niezbędne do samodzielnego audytu otrzymanego rozliczenia. Jednocześnie stanowi to poważne wyzwanie operacyjne dla zarządców i firm rozliczeniowych, którzy muszą dostosować swoje systemy bilingowe do tych rygorystycznych wymogów. Każde rozliczenie, które nie zawiera wszystkich wymienionych w Rozporządzeniu elementów, jest formalnie wadliwe i może być skutecznie zakwestionowane.

Odczyt "zero" na wyświetlaczach wszystkich podzielników w danym lokalu po zakończeniu sezonu grzewczego jest sytuacją, która często prowadzi do nieporozumień. Wielu lokatorów interpretuje ją dosłownie – "nie zużyłem ciepła, więc nie powinienem nic płacić". Taka interpretacja jest jednak błędna w kontekście fizyki cieplnej budynku wielolokalowego i zasad rozliczeń.

Odczyt "zero" oznacza jedynie, że warunki progowe do naliczania jednostek, zdefiniowane w normie PN-EN 834, nie zostały spełnione. Innymi słowy, temperatura powierzchni grzejników w lokalu nie przekroczyła wymaganego minimum lub różnica temperatur między grzejnikiem a otoczeniem była zbyt mała, aby podzielnik rozpoczął zliczanie. Nie oznacza to jednak, że do lokalu nie dotarło żadne ciepło.  

W budynku wielolokalowym ciepło przenika przez ściany i stropy z sąsiednich, ogrzewanych lokali oraz jest emitowane przez nieopomiarowane piony instalacji centralnego ogrzewania, które przechodzą przez mieszkanie. Zjawisko to nazywane jest pasywnym zyskiem ciepła. Lokator, nawet przy całkowicie zakręconych grzejnikach, czerpie korzyści z faktu, że jego mieszkanie znajduje się w ogrzewanej bryle budynku. Pozostawienie takiego lokalu bez jakichkolwiek obciążeń kosztami zmiennymi byłoby niesprawiedliwe wobec sąsiadów, którzy ogrzewając swoje mieszkania, w praktyce ogrzewają również i ten lokal.

Dlatego właśnie systemy rozliczeń przewidują specjalne zasady dla lokali z zerowym wskazaniem podzielników. Zgodnie z regulaminami i logiką podziału kosztów, taki lokal jest obciążany następującymi opłatami :  

• Pełną opłatą stałą: jest to część kosztów rozliczana proporcjonalnie do powierzchni lokalu (m2), która pokrywa m.in. koszty mocy zamówionej i ogrzewania części wspólnych. Tę opłatę ponoszą wszyscy, niezależnie od wskazań  podzielników.
• Minimalnym kosztem zmiennym: jest to mechanizm zapobiegający całkowitemu unikaniu udziału w kosztach zmiennych. Zgodnie z Rozporządzeniem z 2021 r., dla każdego lokalu powinien być obliczony minimalny koszt zmienny, odpowiadający zużyciu ciepła niezbędnemu do utrzymania w nim minimalnej temperatury (np. 16°C). W praktyce, regulaminy spółdzielni często definiują ten koszt jako iloczyn powierzchni lokalu i pewnego odsetka średniego kosztu zużycia w budynku.  

Komunikacja z lokatorami w tej kwestii jest niezwykle ważna. Zamiast mówić o "karze za niedogrzewanie", zarządca powinien tłumaczyć, że opłata minimalna nie jest sankcją, lecz opłatą za pasywne zyski ciepła, z których lokal obiektywnie korzysta. Takie ujęcie tematu, oparte na fizyce budynku, pomaga budować zrozumienie i akceptację dla tej zasady, która jest niezbędna dla zachowania sprawiedliwości w ramach całej wspólnoty mieszkaniowej.

Wskazania podzielników kosztów, a co za tym idzie wysokość rachunku za ogrzewanie, są w dużej mierze zależne od świadomych zachowań i nawyków mieszkańców. Wielu użytkowników nie zdaje sobie sprawy, jak prozaiczne, codzienne czynności mogą drastycznie zawyżyć odczyty urządzeń, prowadząc do tzw. "szoku rozliczeniowego" i poczucia niesprawiedliwości. Edukacja w tym zakresie jest kluczowym elementem efektywnego korzystania z systemu podzielnikowego.

Do najczęstszych błędów, które prowadzą do zawyżenia wskazań podzielnika, należą:

• Suszenie ubrań lub ręczników bezpośrednio na grzejniku z podzielnikiem: jest to jeden z najpoważniejszych błędów. Mokre pranie, przykrywając podzielnik, tworzy swoistą "izolację". Czujnik temperatury otoczenia w podzielniku rejestruje niską temperaturę (chłód parującej wody), podczas gdy czujnik na grzejniku mierzy wysoką temperaturę jego powierzchni. Urządzenie interpretuje tę ogromną, sztucznie wytworzoną różnicę temperatur jako bardzo intensywne grzanie i w rezultacie nalicza ogromną liczbę jednostek, która nie ma nic wspólnego z faktycznym ogrzewaniem pomieszczenia.  
• Zasłanianie grzejnika i podzielnika: podobny, choć mniej drastyczny efekt, ma zasłanianie grzejnika grubymi zasłonami, meblami czy innymi przedmiotami. Ogranicza to cyrkulację powietrza i zaburza prawidłowy pomiar temperatury otoczenia, co może prowadzić do zawyżenia wskazań.
• Nieprawidłowe wietrzenie: długotrwałe pozostawienie uchylonego okna w sezonie grzewczym jest skrajnie nieefektywne. Zimne powietrze napływające z zewnątrz opada w okolice grzejnika, powodując, że głowica termostatyczna stale "wykrywa" potrzebę grzania i utrzymuje zawór w pozycji otwartej. Grzejnik pracuje bez przerwy, próbując ogrzać całą okolicę, co skutkuje ogromnym zużyciem ciepła i bardzo wysokimi wskazaniami podzielnika.  
• Niewłaściwe używanie termostatu: Popularny nawyk polegający na ustawianiu głowicy termostatycznej na maksymalną wartość ("5"), a następnie otwieraniu okna, gdy w pomieszczeniu robi się za gorąco, jest definicją marnotrawstwa  energii. Prowadzi to do przegrzewania pomieszczenia i gwałtownego wyrzucania cennego ciepła na zewnątrz.

Prawidłowe nawyki, które pozwalają kontrolować koszty, to:

• wietrzenie "uderzeniowe": zamiast uchylać okno na wiele godzin, należy na kilka minut (5-10) otworzyć je na oścież, tworząc przeciąg. Przedtem należy zakręcić głowicę termostatyczną na grzejniku. Pozwala to na szybką wymianę powietrza bez nadmiernego wychładzania ścian i mebli.  
• świadome korzystanie z termostatu: Należy ustawić na głowicy pożądaną temperaturę (np. "3" odpowiada zwykle ok. 20-21°C) i pozwolić jej działać automatycznie. Obniżanie temperatury na noc lub podczas nieobecności w domu przynosi realne oszczędności.
• zapewnienie swobodnej cyrkulacji powietrza: grzejniki nie powinny być zasłonięte. Należy unikać suszenia na nich prania.

Zrozumienie tych zasad jest kluczowe. Podzielnik nie jest "złośliwym" urządzeniem, które oszukuje lokatorów. Działa on precyzyjnie według zasad fizyki, reagując na warunki, jakie mu stwarzamy. Przekazanie mieszkańcom prostego poradnika z listą "dobrych i złych praktyk" jest jedną z najskuteczniejszych metod, jakie może zastosować zarządca, aby zredukować liczbę skarg i pomóc lokatorom realnie obniżyć rachunki.

Otrzymane indywidualne rozliczenie kosztów ogrzewania nie powinno być traktowane jako ostateczny i niepodważalny dokument. Dzięki nowym, rygorystycznym wymogom informacyjnym nałożonym przez Rozporządzenie z 2021 r., każdy lokator ma dostęp do danych, które pozwalają mu przeprowadzić podstawowy audyt poprawności rachunku. Analizując dokument, warto wcielić się w rolę dociekliwego kontrolera i zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów.

• Kontrola formalnej zgodności z prawem: pierwszym krokiem jest weryfikacja, czy rozliczenie zawiera wszystkie elementy wymagane przez §9 Rozporządzenia z 2021 r. (patrz pytanie nr 13). Należy sprawdzić, czy dokument zawiera zarówno szczegółowe dane dla naszego lokalu, jak i dane zbiorcze dla całego budynku, w tym informacje o kosztach, zużyciu, powierzchniach i, co kluczowe, o stosowanych współczynnikach wyrównawczych LAF dla wszystkich lokali. Brak któregokolwiek z tych elementów świadczy o formalnej wadliwości rozliczenia.  
• Analiza porównawcza: dane zawarte w rozliczeniu należy analizować w kontekście:
  • porównania z poprzednim rokiem: rozporządzenie nakazuje przedstawienie graficznego porównania zużycia z analogicznym okresem roku poprzedniego. Znaczący, niewytłumaczalny wzrost zużycia powinien być sygnałem alarmowym.
  • porównania ze średnią w budynku: należy porównać własny koszt ogrzewania na 1 m2 ze średnim kosztem w budynku, który również musi być podany w rozliczeniu. Duże odchylenie od średniej (zarówno w górę, jak i w dół) wymaga wyjaśnienia.
  • porównania z sąsiadami: warto, w miarę możliwości, porównać swoje wyniki z sąsiadami zajmującymi lokale o podobnej powierzchni i położeniu. Znaczące różnice mogą wskazywać na błędy w systemie.  
• Weryfikacja współczynników i obliczeń
  • Sprawdzenie współczynnika LAF: należy ocenić, czy współczynnik LAF przypisany do naszego lokalu jest racjonalny. Jeśli mieszkamy w lokalu szczytowym, a współczynnik jest bliski 1,0 (lub go nie ma), jest to oczywisty błąd. Należy również przeanalizować listę współczynników dla całego budynku w poszukiwaniu anomalii – np. dwóch identycznych lokali z drastycznie różnymi współczynnikami.
  • Kontrola arytmetyki: Warto przeprowadzić proste sprawdzenie matematyczne: czy iloczyn naszych skorygowanych jednostek i ceny za jednostkę, powiększony o koszty stałe, zgadza się z finalną kwotą do zapłaty.
  • Analiza ceny jednostkowej: Cena jednej jednostki z podzielnika, obliczona jako iloraz całkowitych kosztów zmiennych i sumy jednostek w budynku, może być bardzo wysoka. Jest to często wynik niskiego sumarycznego zużycia w budynku (tzw. "oszczędzania zbiorowego"), co prowadzi do sytuacji, że niewielka liczba osób, które grzały normalnie, ponosi lwią część kosztów stałych "ukrytych" w koszcie zmiennym.  

Nowy, transparentny format rozliczeń daje lokatorom bezprecedensowe narzędzia do kontroli. Zarządcy muszą mieć świadomość, że ich praca jest teraz poddawana znacznie dokładniejszej analizie. Dlatego dane zawarte w rozliczeniach muszą być nie tylko kompletne, ale przede wszystkim poprawne merytorycznie i w pełni obronione, gdyż z pewnością będą przedmiotem wnikliwej oceny przez coraz bardziej świadomych mieszkańców.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości lub uzasadnionych wątpliwości co do otrzymanego rozliczenia kosztów ogrzewania, lokator ma pełne prawo do złożenia formalnej reklamacji. Aby była ona skuteczna, musi być przygotowana w sposób przemyślany i profesjonalny. Emocjonalne skargi w stylu "mój rachunek jest za wysoki!" są łatwe do zignorowania. Precyzyjna, oparta na faktach i przepisach reklamacja wymaga od zarządcy merytorycznej odpowiedzi.

Oto procedura składania skutecznej reklamacji krok po kroku: 

Krok 1: Forma pisemna i adresat. Reklamację należy złożyć w formie pisemnej – listem poleconym za potwierdzeniem odbioru lub e-mailem, jeśli taka forma kontaktu jest akceptowana przez zarządcę. Forma pisemna tworzy ślad dowodowy i formalizuje zgłoszenie. Adresatem reklamacji jest podmiot, który wystawił rozliczenie – najczęściej  spółdzielnia mieszkaniowa lub zarząd wspólnoty mieszkaniowej.  

Krok 2: Niezbędne elementy pisma. Prawidłowo sformułowana reklamacja powinna zawierać następujące elementy: 

• Dane identyfikacyjne: Imię, nazwisko, dokładny adres lokalu, dane kontaktowe.
• Wskazanie przedmiotu reklamacji: Należy precyzyjnie określić, którego dokumentu dotyczy reklamacja (np. "Reklamacja rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania za okres od... do..., nr...").
• Szczegółowy opis nieprawidłowości: to najważniejsza część pisma. Zamiast ogólników, należy wskazać konkretne zarzuty, np.:
  • "W otrzymanym rozliczeniu nie uwzględniono współczynnika wyrównawczego LAF dla mojego lokalu, co jest niezgodne z §7 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2021 r."
  • "Przedstawione rozliczenie nie zawiera wszystkich informacji wymaganych przez §9 ust. 2 ww. Rozporządzenia, w szczególności brakuje w nim informacji o wartości minimalnego i maksymalnego kosztu zmiennego dla mojego lokalu."
  • "Proszę o wyjaśnienie podstawy obliczenia współczynnika LAF o wartości 0,95 dla mojego lokalu, który jest  lokalem szczytowym, co wydaje się wartością rażąco nieprawidłową."
• Jasno określone żądanie: należy sprecyzować, czego oczekujemy, np. "Wnoszę o dokonanie ponownego, prawidłowego rozliczenia kosztów ogrzewania dla mojego lokalu, z uwzględnieniem prawidłowo obliczonego współczynnika LAF" lub "Wnoszę o przedstawienie szczegółowej kalkulacji ceny jednostkowej zużycia ciepła".
• Załączniki: do pisma warto dołączyć kopię kwestionowanego rozliczenia oraz ewentualne inne dowody (np. zdjęcia, korespondencję).  

Krok 3: Powołanie się na podstawę prawną Odwołanie się do konkretnych paragrafów Rozporządzenia z 2021 r. lub artykułów Prawa energetycznego nadaje reklamacji ogromną wagę. Pokazuje, że lokator jest świadomy swoich praw i że jego zarzuty mają solidne podstawy prawne, a nie są jedynie wyrazem niezadowolenia.

Złożenie tak przygotowanej reklamacji zmusza zarządcę do ustosunkowania się do konkretnych, merytorycznych zarzutów. Zgodnie z praktyką, zarządca powinien odpowiedzieć w terminie określonym w regulaminie lub w ogólnych przepisach (zwykle 14 lub 30 dni). Jego odpowiedź, wraz z całą korespondencją, stanowi ważny materiał dowodowy w razie konieczności dalszego dochodzenia swoich praw.

Odrzucenie reklamacji przez zarządcę nieruchomości nie kończy sprawy. Jest to sytuacja frustrująca, ale lokator nie jest bezbronny. Prawo przewiduje ścieżki postępowania w przypadku, gdy dialog z zarządcą okazuje się nieskuteczny, a stosowane przez niego zasady są sprzeczne z prawem.

Gdy zarządca odrzuca reklamację, często powołując się na wewnętrzny regulamin lub po prostu ignorując argumenty lokatora , należy podjąć dalsze kroki. Ostatecznym i najskuteczniejszym arbitrem w sporach między lokatorem a zarządcą (wspólnotą lub spółdzielnią) jest  sąd powszechny (wydział cywilny).  

Możliwe są dwie główne ścieżki sądowe:

1. Zaskarżenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej: Jeśli regulamin rozliczeń, będący podstawą niesprawiedliwych opłat, został przyjęty w formie uchwały właścicieli lokali, każdy właściciel ma prawo zaskarżyć taką uchwałę do sądu. Zgodnie z art. 25 Ustawy o własności lokali, można to zrobić, jeśli uchwała jest niezgodna z przepisami prawa, narusza zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza interesy właściciela. Skuteczne zaskarżenie uchwały prowadzi do jej uchylenia, co zmusza wspólnotę do przyjęcia nowego, zgodnego z prawem regulaminu.  
2. Pozew o zapłatę lub ustalenie: Lokator może złożyć do sądu pozew cywilny, w którym będzie dochodził zwrotu nadpłaconej kwoty (tzw. odszkodowanie grzewcze) lub domagał się sądowego ustalenia, że naliczona opłata jest nienależna w określonej części. W postępowaniu sądowym kluczowe będzie wykazanie, że metoda rozliczeniowa stosowana przez zarządcę jest sprzeczna z Prawem energetycznym lub Rozporządzeniem z 2021 r.  

W obu przypadkach kluczowe jest solidne przygotowanie materiału dowodowego. Należy zgromadzić całą dokumentację: kwestionowane rozliczenia, regulamin rozliczeń, całą korespondencję z zarządcą (reklamacje i odpowiedzi na nie), a w bardziej skomplikowanych przypadkach warto rozważyć powołanie prywatnego biegłego z zakresu ciepłownictwa, który sporządzi opinię potwierdzającą nieprawidłowości.  

Należy pamiętać, że droga sądowa jest ostatecznością – jest czasochłonna i może generować koszty. Jednak w wielu przypadkach jest to jedyny skuteczny sposób na wyegzekwowanie swoich praw i zmuszenie zarządcy do działania zgodnie z prawem. Co ważne, wygrany proces sądowy, zwłaszcza ten dotyczący unieważnienia regulaminu, przynosi korzyść nie tylko powodowi, ale całej wspólnocie mieszkańców, wymuszając wprowadzenie sprawiedliwego systemu rozliczeń dla wszystkich.

Każdy lokator ma prawo do posiadania sprawnych urządzeń wskaźnikowych, które są podstawą jego rozliczeń za ciepło. W przypadku awarii, fizycznego uszkodzenia podzielnika lub uzasadnionego podejrzenia, że działa on nieprawidłowo, lokatorowi przysługują określone prawa, a na zarządcy spoczywają konkretne obowiązki.

Pierwszym i podstawowym obowiązkiem lokatora jest niezwłoczne zgłoszenie problemu do zarządcy nieruchomości lub firmy rozliczeniowej. Należy precyzyjnie opisać problem – czy jest to uszkodzenie mechaniczne (np. zerwanie plomby, pęknięcie obudowy), czy podejrzenie błędnego działania (np. wyświetlanie kodu błędu, brak reakcji, nienaturalnie szybkie naliczanie jednostek). Jednocześnie lokator ma obowiązek udostępnić lokal w celu dokonania kontroli, naprawy lub wymiany urządzenia.  

W przypadku potwierdzenia awarii podzielnika, rozliczenie lokalu za okres, w którym urządzenie nie działało prawidłowo, nie może być arbitralne. Musi ono odbywać się na podstawie metody zastępczej, która powinna być precyzyjnie określona w regulaminie rozliczeń. Najczęściej stosowane metody szacowania zużycia w takim przypadku to: 

• wyliczenie zużycia na podstawie średniej z poprzednich, porównywalnych okresów rozliczeniowych dla tego samego lokalu,
• wyliczenie zużycia na podstawie średniego zużycia na 1 m2 w lokalach o podobnym położeniu w budynku w bieżącym okresie rozliczeniowym,
• w niektórych przypadkach, zużycie szacuje się na podstawie wskazań z pozostałych, sprawnych podzielników w tym samym lokalu.

Prawo lokatora do rzetelnego rozliczenia oznacza, że może on żądać od zarządcy informacji, na jakiej podstawie zostało wyliczone jego zużycie zastępcze. Jeśli regulamin rozliczeń nie zawiera jasnych zapisów dotyczących postępowania w przypadku awarii podzielnika, jest to poważna wada formalna tego dokumentu. Daje to lokatorowi podstawę do kwestionowania narzuconej mu metody rozliczenia jako dowolnej i nieuzgodnionej.

Lokator ma również prawo formalnie wnioskować o wymianę uszkodzonego lub budzącego wątpliwości podzielnika. Koszty wymiany zależą od przyczyny uszkodzenia – jeśli wynikło ono z wady fabrycznej lub naturalnego zużycia, koszt ponosi wspólnota/spółdzielnia lub jest on pokrywany w ramach umowy z firmą rozliczeniową. Jeśli uszkodzenie nastąpiło z winy lokatora, może on zostać obciążony kosztami wymiany.  

Kluczowe jest, aby regulamin rozliczeń precyzyjnie antycypował takie scenariusze. Jasno określona procedura postępowania w przypadku awarii chroni zarówno lokatora przed arbitralnością zarządcy, jak i zarządcę przed zarzutami o nierzetelne rozliczenia.

Gdy wyczerpane zostaną standardowe ścieżki reklamacyjne, a spór z zarządcą budynku dotyczący rozliczenia kosztów ciepła pozostaje nierozwiązany, lokator może szukać pomocy w instytucjach zewnętrznych. Ważne jest jednak, aby zrozumieć kompetencje poszczególnych organów, aby skierować swoje kroki we właściwe miejsce i nie tracić czasu na nieskuteczne działania.

1. Sąd Powszechny (Wydział Cywilny) Jest to podstawowa i najskuteczniejsza instytucja do rozstrzygania sporów na linii lokator – zarządca (wspólnota/spółdzielnia). Jak wskazują dyskusje na forach branżowych, nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem wspólnoty mieszkaniowej sprawuje w praktyce tylko sąd. Sąd ma kompetencje do:  

• rozpatrywania pozwów o zapłatę (zwrot nadpłaty) lub o ustalenie nieistnienia obowiązku zapłaty w określonej wysokości,
• uchylania niezgodnych z prawem uchwał wspólnoty mieszkaniowej, w tym tych wprowadzających wadliwy regulamin rozliczeń,
• powoływania biegłych sądowych w celu oceny prawidłowości technicznej i merytorycznej systemu rozliczeń.

2. Urząd Regulacji Energetyki (URE) Wielu lokatorów instynktownie kieruje swoje skargi do URE, jednak oczekiwania wobec tej instytucji są często nierealistyczne. Głównym zadaniem Prezesa URE jest regulowanie rynku energii, czyli relacji między przedsiębiorstwami energetycznymi (dostawcami ciepła) a odbiorcami (którymi w budynkach wielolokalowych są najczęściej wspólnoty lub spółdzielnie, a nie indywidualni lokatorzy). URE nie ma bezpośrednich uprawnień do ingerowania w wewnętrzny podział kosztów wewnątrz budynku. Lokator może złożyć skargę do URE , jednak jest mało prawdopodobne, aby Urząd podjął interwencję w indywidualnej sprawie dotyczącej błędu w rozliczeniu jednego lokalu. Niemniej jednak, skumulowana liczba skarg dotycząca praktyk jednego, dużego zarządcy może potencjalnie zwrócić uwagę regulatora na problem systemowy.  

3. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) Interwencja UOKiK jest możliwa, gdy praktyki zarządcy noszą znamiona naruszania zbiorowych interesów konsumentów. Nie zajmuje się on co do zasady indywidualnymi sporami. Jeśli jednak dany zarządca stosuje w sposób systematyczny niezgodne z prawem, nietransparentne lub wprowadzające w błąd metody rozliczeń wobec wszystkich mieszkańców, UOKiK mógłby podjąć postępowanie w sprawie o uznanie takich praktyk za niedozwolone.

Podsumowując, w przypadku indywidualnego, nierozwiązanego sporu o prawidłowość rozliczenia, najbardziej bezpośrednią i skuteczną drogą dochodzenia swoich praw jest postępowanie przed sądem cywilnym. Zgłoszenia do URE czy UOKiK mogą pełnić rolę pomocniczą lub wywierać dodatkową presję na zarządcę, ale nie zastąpią drogi sądowej w rozstrzygnięciu konkretnego, indywidualnego przypadku. Świadomość tej hierarchii pozwala lokatorowi na podjęcie racjonalnych i skutecznych działań.