W dobie rosnących kosztów operacyjnych, niestabilności rynku surowców oraz coraz bardziej rygorystycznych wymogów ESG, efektywność energetyczna przestała być jedynie modnym hasłem – stała się fundamentem rentowności biznesu. Dla dużych i średnich przedsiębiorstw w Polsce otwiera się właśnie nowa, znacząca szansa na finansowanie efektywności energetycznej.
Mowa o naborze w trybie konkurencyjnym w ramach programu priorytetowego „Współfinansowanie projektów realizowanych w ramach Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FENIKS)”, a konkretnie o Części 1) dotyczącej poprawy efektywności energetycznej (wraz z instalacją OZE). W nomenklaturze naborowej spotkają się Państwo z oznaczeniem Działania FENX.01.01 lub numeracją programu priorytetowego 8.6.
W niniejszym artykule szczegółowo analizujemy założenia tego instrumentu, wyjaśniamy mechanizmy finansowania i wskazujemy, dlaczego profesjonalny audyt energetyczny jest kluczem do sukcesu.
W przeciwieństwie do wielu dotacji celowanych wyłącznie w sektor MŚP, ten nabór jest dedykowany graczom o większej skali działalności. Ostatecznymi odbiorcami wsparcia są:
-
duże przedsiębiorstwa (z wyłączeniem podmiotów będących dostawcami usług energetycznych działających na rzecz przedsiębiorstw),
-
średnie przedsiębiorstwa.
Definicja wielkości przedsiębiorstwa opiera się na załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014. Jest to kluczowa informacja dla zarządów firm, które dotychczas miały ograniczony dostęp do bezzwrotnych lub częściowo bezzwrotnych środków unijnych na modernizację infrastruktury.
Program FENIKS w tym działaniu kładzie nacisk na kompleksowość. Nie chodzi tu o punktowe, drobne zmiany, ale o systemowe podejście do gospodarki energetycznej zakładu. Zgodnie z Regulaminem naboru, wspierane będą przedsięwzięcia z zakresu poprawy efektywności energetycznej, obejmujące m.in.:
- Modernizacja energetyczna budynków zakładowych – finansowanie obejmuje budynki inne niż mieszkalne. Prace mogą dotyczyć ocieplenia przegród, wymiany stolarki okiennej i drzwiowej, czy modernizacji systemów wentylacji i klimatyzacji. Co istotne, minimalny próg wymaganych oszczędności energii pierwotnej dla budynków wynosi 30% (z wyjątkiem zabytków).
2. Optymalizacja procesów przemysłowych – to jeden z najważniejszych komponentów dla firm produkcyjnych. Środki można przeznaczyć na:
• podniesienie efektywności energetycznej procesów wytwórczych,
• zwiększenie efektywności systemów obiegu mediów w zakładach (np. sieci pary, sprężonego powietrza, wody lodowej),
• modernizację ciągów transportowych oraz systemów pomocniczych,
• układy odzysku ciepła z procesów przemysłowych. W przypadku linii i procesów technologicznych wymagany próg oszczędności energii pierwotnej wynosi minimum 10%.
3. OZE i technologie wodorowe – program wspiera instalację urządzeń OZE, w tym pomp ciepła (zgodnych z dyrektywą RED II). Co ważne, instalacje te mogą być wyposażone w magazyny energii. Dopuszczalne są również inwestycje w urządzenia do produkcji, magazynowania i transportu wodoru odnawialnego.
4. Oświetlenie i systemy zarządzania – modernizacja oświetlenia na energooszczędne (LED) oraz wdrażanie systemów zarządzania energią (BMS/EMS) również stanowią koszty kwalifikowane.
Ważne ograniczenie: Z ubiegania się o dofinansowanie całkowicie wyłączone są indywidualne kotły zasilane paliwami kopalnymi (w tym gazem ziemnym).
Budżet naboru jest znaczący i wynosi łącznie ponad 184 miliony złotych, z czego:
-
Ze środków unijnych (Fundusz Spójności – FS): 158 391 254,00 zł.
-
Ze środków krajowych (NFOŚiGW): 26 455 476,00 zł.
Dyrektywa ta w Art. 29 (Audyty energetyczne i systemy zarządzania energią) wprowadza kluczowe rozróżnienie:
-
Duże przedsiębiorstwa: nadal podlegają obowiązkowi audytu energetycznego co 4 lata (podobnie jak dotychczas).
-
Przedsiębiorstwa o wysokim zużyciu energii: Tu leży sedno zmiany.
Program przewiduje limity wsparcia dla poszczególnych beneficjentów:
-
Dla dużych przedsiębiorstw maksymalne łączne dofinansowanie ze środków FS wynosi nie więcej niż 81 904 762,00 zł.
-
Dla średnich przedsiębiorstw limit ten wynosi 76 486 492,00 zł
Finansowanie w tym naborze ma charakter hybrydowy i jest udzielane w formie instrumentów finansowych. Składa się ono z dwóch komponentów, które łącznie muszą pokrywać 100% kosztów kwalifikowanych (z wyjątkiem projektów project finance, gdzie wymagane jest 15% wkładu własnego):
-
Pożyczka IF FS (ze środków unijnych) – jest to pożyczka na warunkach preferencyjnych, która oferuje możliwość umorzenia części kapitału (tzw. premia inwestycyjna).
-
Pożyczka NFOŚiGW (ze środków krajowych) – udzielana na warunkach rynkowych.
Taka konstrukcja pozwala na sfinansowanie inwestycji bez konieczności angażowania dużych środków własnych na starcie, a mechanizm umorzenia pożyczki unijnej realnie obniża koszt całego przedsięwzięcia, działając de facto jak dotacja.
Aby projekt mógł otrzymać dofinansowanie, musi spełniać szereg rygorystycznych kryteriów formalnych i merytorycznych.
Każdy projekt musi być zgodny z zasadą „nie czyń poważnych szkód” środowisku. Oznacza to konieczność wykazania, że inwestycja nie wpływa negatywnie na cele środowiskowe UE w całym cyklu życia projektu. Należy to udowodnić m.in. poprzez decyzje środowiskowe, analizy gospodarki odpadami czy specyfikacje techniczne urządzeń.
W procesie oceny rankingowej premiowane są projekty gotowe do wdrożenia. O kolejności na liście rankingowej (w przypadku równej liczby punktów) decyduje kryterium „gotowość do realizacji projektu”. Posiadanie prawomocnych pozwoleń na budowę czy decyzji środowiskowych jest więc kluczowym atutem.
Wnioskodawca musi zadeklarować konkretne efekty ekologiczne, takie jak roczne zużycie energii pierwotnej przed i po realizacji projektu , szacowana redukcja emisji gazów cieplarnianych (tony CO2/rok) oraz ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej i cieplnej. Dane te muszą wynikać bezpośrednio z dokumentacji technicznej.
Regulamin naboru stawia sprawę jasno: zakres wspieranych przedsięwzięć oraz koszty kwalifikowane muszą wynikać z programu priorytetowego, a ich uzasadnienie musi opierać się na twardych danych. Kluczowym dokumentem, wymaganym obligatoryjnie przy składaniu wniosku, jest Audyt Energetyczny.
Dlaczego audyt jest tak ważny?
-
Wymóg formalny – bez załączenia audytu energetycznego wniosek zostanie odrzucony na etapie oceny formalnej (Etap 1).
-
Uzasadnienie oszczędności – to audyt wylicza i potwierdza, czy projekt spełnia kluczowe warunki brzegowe: minimum 30% oszczędności energii pierwotnej dla budynków lub 10% dla procesów. Bez profesjonalnych wyliczeń zgodnych z metodyką, nie ma możliwości udowodnienia kwalifikowalności projektu.
-
Podstawa punktacji – wskaźniki efektywności kosztowej i ekologicznej, które decydują o miejscu na liście rankingowej, są przenoszone do wniosku bezpośrednio z audytu. Błędy w audycie skutkują błędami we wniosku i utratą szans na dofinansowanie.
-
Zakres rzeczowy – audyt definiuje, które urządzenia i prace są niezbędne do osiągnięcia efektu ekologicznego. Jeśli dany koszt nie wynika z audytu, może zostać uznany za niekwalifikowany (z wyjątkiem limitowanych kosztów dodatkowych do 15%, np. na cyfryzację czy dostępność).
W przypadku budynków, audyt musi uwzględniać specyficzne wymagania, w tym analizę energii pierwotnej (EP) z uwzględnieniem i bez uwzględnienia instalacji OZE. Dla procesów technologicznych wymagana jest zaawansowana analiza termodynamiczna i elektryczna.
Proces aplikowania o środki w ramach FENIKS 8.6.1 jest skomplikowany i wymaga interdyscyplinarnej wiedzy – od inżynierii procesowej, przez budownictwo, aż po finanse i prawo unijne. W Optima RES specjalizujemy się w przygotowywaniu kompleksowej dokumentacji niezbędnej do pozyskania tego typu wsparcia.
Nasza rola nie ogranicza się do wypełnienia formularza. Oferujemy:
-
Profesjonalne Audyty Energetyczne Ex-Ante – sporządzamy audyty budynków i procesów przemysłowych, które precyzyjnie wyliczają wskaźniki energii pierwotnej i końcowej, gwarantując zgodność z wymogami regulaminu naboru.
-
Analizę DNSH – przygotowujemy dokumentację potwierdzającą, że Twoja inwestycja nie szkodzi środowisku, co jest obligatoryjnym załącznikiem do wniosku.
-
Optymalizację zakresu projektu – doradzamy, które technologie (odzysk ciepła, pompy ciepła, modernizacja napędów) przyniosą najwyższy wskaźnik ROI i zmaksymalizują szanse na dotację.
Nie ryzykuj odrzucenia wniosku z powodu błędów w obliczeniach energetycznych. Skontaktuj się z nami, aby zweryfikować potencjał swojego przedsiębiorstwa i przygotować audyt, który stanie się przepustką do milionowych oszczędności.
Zapraszamy do kontaktu z zespołem Optima RES.
