Przed nami prawdziwa rewolucja w podejściu do zarządzania energią w Polsce. Na stole leży projekt nowelizacji Ustawy o efektywności energetycznej (projekt UC77 z 5 marca 2025 r.) , który ma na celu dostosowanie polskich przepisów do nowej, ambitnej dyrektywy unijnej 2023/1791/UE. Czasu na wdrożenie jest niewiele – termin transpozycji minął 11 października 2025 roku.
Celem zmian jest nie tylko spełnienie formalnych wymogów Brukseli, ale przede wszystkim odpowiedź na realne wyzwania. Polska gospodarka pozostaje znacznie bardziej energochłonna niż średnia unijna (189,7 kgoe/1000 EUR wobec 107,4 kgoe/1000 EUR w UE w 2022 r.), co bezpośrednio uderza w konkurencyjność naszych firm.
Nowelizacja fundamentalnie zmienia obowiązki przedsiębiorstw, sektora publicznego i redefiniuje rynek audytów energetycznych. Oto 5 kluczowych zmian, które musisz znać.
To najważniejsza zmiana dla sektora biznesu. Dotychczasowy obowiązek przeprowadzania audytu energetycznego co 4 lata dotyczył firm zdefiniowanych jako „duży przedsiębiorca” (w uproszczeniu: zatrudnienie > 250 osób lub obroty > 50 mln EUR).
Nowelizacja całkowicie odchodzi od tej definicji na rzecz progów zużycia energii.
- Obowiązkowy audyt energetyczny (co 4 lata) – będzie dotyczył każdego przedsiębiorcy, którego średnie roczne zużycie energii finalnej (ze wszystkich nośników) w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 2,78 GWh (czyli 10 TJ). Oznacza to, że obowiązkiem audytu zostanie objętych wiele firm średnich, które do tej pory nie musiały go wykonywać.
- Obowiązkowy system zarządzania energią – firmy o jeszcze większym zużyciu, przekraczającym 23,61 GWh (85 TJ), będą zobowiązane nie tylko do audytu, ale do wdrożenia i certyfikacji systemu zarządzania energią (np. zgodnego z normą ISO 50001).
To nie koniec. Audyt nie będzie już mógł trafiać „na półkę”. Projekt wprowadza obowiązek sporządzenia planu działań w zakresie efektywności energetycznej w terminie 45 dni od otrzymania audytu oraz opublikowania go na stronie internetowej przedsiębiorcy. Dodatkowo, wszystkie firmy objęte nowymi progami będą musiały corocznie raportować swoje całkowite zużycie energii do Prezesa URE.
W odpowiedzi na krytykę dotyczącą nierównej jakości audytów, nowelizacja profesjonalizuje rynek usług audytorskich. Obecne, dość liberalne wymogi (lub faktyczny ich brak) zostają uchylone. Zastąpi je nowy Rozdział 5b: „Audytor efektywności energetycznej”.
- Status – sporządzanie audytów efektywności energetycznej oraz audytów energetycznych przedsiębiorstw stanie się zawodem regulowanym.
- Wymagania – aby zostać audytorem, oprócz spełnienia wymogów dotyczących wykształcenia czy doświadczenia (podobnych do dotychczasowych), konieczne będzie złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu państwowego.
- Nadzór – egzaminy oraz centralny, publiczny wykaz audytorów będzie prowadził Prezes Urzędu Dozoru Technicznego (UDT).
Co z obecnymi audytorami? Projekt przewiduje okres przejściowy. Osoby, które spełniają dotychczasowe wymogi (z Art. 25 ust. 5 obecnej Ustawy), będą mogły uzyskać wpis do nowego rejestru UDT na podstawie złożonego wniosku, ale muszą to zrobić w ciągu 90 dni od uruchomienia wykazu .
Nowe przepisy mocno dociskają sektor publiczny. Po pierwsze, definicja „jednostki sektora publicznego” zostaje zastąpiona szerszą definicją „instytucji publicznej”. Po drugie – i najważniejsze – projekt wprowadza dla instytucji publicznych konkretny, ilościowy cel oszczędnościowy. Będą one zobowiązane do zmniejszania całkowitego zużycia energii finalnej o co najmniej 1,9% rocznie w odniesieniu do poziomu zużycia z roku bazowego 2021.
Obowiązek ten będzie wprowadzany stopniowo (mniejsze gminy zaczną go realizować w 2027 lub 2030 roku) i będzie podlegał corocznemu raportowaniu, m.in. poprzez Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków (CEEB).
System świadectw efektywności energetycznej (tzw. białych certyfikatów) czeka gruntowna modernizacja, ale też poważne kontrowersje.
Na plus:
- Cyfryzacja – do 1 stycznia 2027 r. ma powstać centralna „Platforma Efektywności Energetycznej” (PEE). Wszystkie wnioski o białe certyfikaty będą składane i procesowane wyłącznie cyfrowo.
- Promocja ESCO – nowelizacja ułatwią życie firmom korzystającym z umów o poprawę efektywności energetycznej (ESCO). Aby uzyskać biały certyfikat, zamiast audytu początkowego, wystarczy załączyć umowę ESCO. Co więcej, po zakończeniu prac nie będzie wymagany audyt weryfikacyjny – wystarczy gwarancja oszczędności zapisana w umowie .
- Walka z ubóstwem energetycznym – aby zachęcić do inwestycji w najbiedniejszych gospodarstwach domowych, minimalny próg oszczędności dla projektu ubiegającego się o certyfikat zostanie tam obniżony z 10 do 5 ton oleju ekwiwalentnego (toe).
Na minus (wskazywane przez ekspertów): Eksperci, m.in. ze Stowarzyszenia SAPE-POLSKA, wskazują na poważne wady projektu, które mogą zniweczyć cele reformy.
- Nierealna opłata zastępcza – projekt utrzymuje opłatę zastępczą na 2026 rok na relatywnie niskim poziomie 2 327 zł/toe. Tymczasem samo Ministerstwo w uzasadnieniu ustawy przyznaje, że realny koszt uzyskania 1 toe oszczędności ze środków NFOŚiGW (pochodzących właśnie z opłat zastępczych) wynosił w przeszłości ok. 16 000 zł (!!). Wniosek: utrzymanie tak niskiej opłaty sprawia, że podmiotom zobowiązanym (np. firmom energetycznym) bardziej opłaca się zapłacić „karę” (opłatę) niż realnie inwestować w oszczędzanie energii.
- Opóźnienie płatności – dodatkowo, projekt wydłuża termin na wniesienie opłaty zastępczej z 30 czerwca następnego roku aż do 30 czerwca trzeciego roku po roku obowiązku. Zdaniem SAPE, pozbawi to Narodowy Fundusz środków na reinwestycje przez dodatkowe dwa lata.
Nowelizacja wprowadza do polskiego prawa nadrzędną zasadę „efektywność energetyczna przede wszystkim”.
To nie tylko slogan. Dla największych inwestycji (przekraczających 100 mln EUR lub 175 mln EUR dla transportu) obowiązkowe będzie sporządzenie analizy możliwych do zastosowania rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej przed rozpoczęciem inwestycji.
Pojawiają się też nowe obowiązki dla konkretnych branż. Najważniejszy dotyczy centrów przetwarzania danych. Obiekty o zapotrzebowaniu na moc dla infrastruktury IT wynoszącym co najmniej 500 kW będą musiały publicznie raportować szereg wskaźników dotyczących swojej charakterystyki energetycznej, m.in. zużycie energii, wykorzystanie ciepła odpadowego czy zużycie wody.
Nowelizacja Ustawy o efektywności energetycznej to fundamentalna zmiana, która dotknie tysiące podmiotów w Polsce. Przesuwa ona ciężar odpowiedzialności z formalnej wielkości firmy na jej faktyczne zużycie energii.
Co powinieneś zrobić już teraz?
- Przedsiębiorco zweryfikuj swoje roczne zużycie energii ze wszystkich nośników. Sprawdź, czy przekraczasz progi 2,78 GWh lub 23,61 GWh. Jeśli tak – zacznij planować audyt lub wdrożenie systemu zarządzania energią.
- Audytorze jeśli działasz na rynku, jak najszybciej zainteresuj się procedurą wpisu do nowego rejestru UDT. Jeśli planowałeś wejść do zawodu – zacznij przygotowania do państwowego egzaminu.
- Zarządco w sektorze publicznym przeanalizuj zużycie energii w swojej instytucji z 2021 roku. Planowanie redukcji o 1,9% rocznie to zadanie, które należy rozpocząć natychmiast.
Czy zmiany te pobudzą realne inwestycje, czy – jak obawiają się eksperci w kontekście opłaty zastępczej – staną się kolejnym obciążeniem administracyjnym? Czas pokaże. Jedno jest pewne: efektywność energetyczna przestaje być wyborem, a staje się prawnym i ekonomicznym obowiązkiem.
Nadchodzące zmiany są skomplikowane i dotkną tysiące podmiotów. Nie musisz przez to przechodzić sam. W Optima RES specjalizujemy się w przeprowadzaniu audytów energetycznych przedsiębiorstw, które są w pełni zgodne z nowymi, rygorystycznymi wymogami Ustawy. Nie czekaj, aż nowe progi i obowiązki staną się faktem. Skontaktuj się z nami już dziś, aby dowiedzieć się, jak Optima RES może zabezpieczyć przyszłość energetyczną Twojej firmy.
